amūni hi dharmādharmākāśakālapudgalajīvāntarāṇi svarasavijr̥mbhitānivāritaprasaraviśva- ghasmarapracaṇḍacinmātraśaktikavalitatayātyantamantarmagnānīvātmani prakāśamānāni ṭaṁkotkīrṇaikajñāyak- svabhāvatven tattvato‘ntastattvasya tadatiriktasvabhāvatayā tattvato bahistattvarūpatāṁ parityaktum- śakyatvānna nām mam santi . kiṁcaitatsvayamev ca nityamevopayuktastattvat evaikamanākulamātmānaṁ kalayan bhagavānātmaivāvabudhyate yatkilāhaṁ khalvekaḥ tataḥ saṁvedyasaṁvedakabhāvamātropajātetaretar- saṁvalane‘pi parisphu ṭasvadamānasvabhāvabhedatayā dharmādharmākāśakālapudgalajīvāntarāṇi prati
1gāthārtha : — [budhyate ] yah jāne ki [dharmādiḥ ] ‘yah dharma ādi dravya [mam nāsti ] mere kuch bhī nahīṁ lagate, [ekaḥ upayogaḥ ev ] ek upayog hī [aham ] maiṁ hūn̐ — [taṁ ] aisā jānaneko [samayasya vijñāyakāḥ ] siddhāntake athavā svaparake svarūparūp samayake jānanevāle [dharmanirmamatvaṁ ] dharmadravyake prati nirmamatva [bruvanti ] kahate haiṁ .
ṭīkā : — apane nijarasase jo pragaṭ huī hai, jisakā vistār anivār hai tathā samasta padārthoṁko grasit karanekā jisakā svabhāv hai aisī pracaṇḍa cinmātra śaktike dvārā grāsībhūt kiye jānese, māno atyanta antarmagna ho rahe hoṁ — jñānameṁ tadākār hokar ḍūb rahe hoṁ isaprakār ātmāmeṁ prakāśamān yah dharma, adharma, ākāś, kāl, pudgal aur anya jīv — ye samasta paradravya mere sambandhī nahīṁ haiṁ; kyoṁki ṭaṁkotkīrṇa ek jñāyakasvabhāvatvase paramārthataḥ antaraṅgatattva to maiṁ hūn̐ aur ve paradravya mere svabhāvase bhinna svabhāvavāle honese paramārthataḥ bāhyatattvarūpatāko choṛaneke liye asamartha haiṁ (kyoṁki ve apane svabhāvakā abhāv karake jñānameṁ praviṣṭa nahīṁ hote) . aur yahān̐ svayamev, (caitanyameṁ) nitya upayukta aur paramārthase ek, anākul ātmākā anubhav karatā huā bhagavān ātmā hī jānatā hai ki — maiṁ pragaṭ niścayase ek hī hūn̐ isalie, jñeyajñāyakabhāvamātrase utpanna paradravyoṁke sāth paraspar milan hone par bhī, pragaṭ svādameṁ ānevāle svabhāvake bhedake kāraṇ dharma, adharma, ākāś, kāl, pudgal aur anya jīvoṁke prati maiṁ nirmam hūn̐; kyoṁki sadā hī apane ekatvameṁ prāpta honese samay (ātmapadārtha athavā pratyek padārtha) jyoṁ kā tyoṁ hī sthit rahatā hai; (apane svabhāvako koī nahīṁ choṛatā) . isaprakār jñeyabhāvoṁse bhedajñān huā ..37..
80
1is gāthākā artha aisā bhī hotā hai : — ‘dharma ādi dravya mere nahīṁ haiṁ, maiṁ ek hūn̐’ aisā upayog hī jāne, us upayogako samayake jānanevāle dharma prati nirmam kahate haiṁ .