ih khalu tadasādhāraṇalakṣaṇākalanātklībatvenātyantavimūḍhāḥ santastāttvikamātmān- majānanto bahavo bahudhā paramapyātmānamiti pralapanti . naisargikarāgadveṣakalmāṣit- madhyavasānamev jīvastathāvidhādhyavasānāt aṁgārasyev kārṣṇyādatiriktatvenānyasyānup- labhyamānatvāditi kecit . anādyanantapūrvāparībhūtāvayavaikasaṁsaraṇakriyārūpeṇ krīḍatkarmaiv jīvaḥ karmaṇo‘tiriktatvenānyasyānupalabhyamānatvāditi kecit . tīvramandānubhavabhidyamānaduraṁt- rāgarasanirbharādhyavasānasaṁtān ev jīvastato‘tiriktasyānyasyānupalabhyamānatvāditi kecit . navapurāṇāvasthādibhāven pravartamānaṁ nokarmaiv jīvaḥ śarīrādatiriktatvenānyasyānu- palabhyamānatvāditi kecit . viśvamapi puṇyapāparūpeṇākrāman karmavipāk ev jīvaḥ śubhāśubhabhāvādatiriktatvenānyasyānupalabhyamānatvāditi kecit . sātāsātarūpeṇābhi- vyāptasamastatīvramandatvaguṇābhyāṁ bhidyamānaḥ karmānubhav ev jīvaḥ sukhaduḥkhātiriktatve- mithyādr̥ṣṭi jīv [param ] parako [ātmānaṁ ] ātmā [vadanti ] kahate haiṁ . [te ] unheṁ [niścayavādibhiḥ ] niścayavādiyoṁne ( — satyārthavādiyoṁne) [paramārthavādinaḥ ] paramārthavādī ( — satyārthavaktā) [na nirdiṣṭāḥ ] nahīṁ kahā hai .
ṭīkā : — is jagatameṁ ātmākā asādhāraṇ lakṣaṇ na jānaneke kāraṇ napuṁsakatāse atyanta vimūrḥ hote hue, tāttvik (paramārthabhūt) ātmāko na jānanevāle bahutase ajñānī jan anek prakārase parako bhī ātmā kahate haiṁ, bakate haiṁ . koī to aisā kahate haiṁ ki svābhāvik arthāt svayamev utpanna hue rāg-dveṣake dvārā malin jo adhyavasān (arthāt mithyā abhiprāy yukta vibhāvapariṇām) vah hī jīv hai, kyoṁki jaise kālepanase anya alag koī koyalā dikhāī nahīṁ detā usīprakār tathāvidh adhyavasānase bhinna anya koī ātmā dikhāī nahīṁ detā .1. koī kahate haiṁ ki anādi jisakā pūrva avayav hai aur ananta jisakā bhaviṣyakā avayav hai aisī ek saṁsaraṇarūp (bhramaṇarūp) jo kriyā hai usarūpase krīṛā karatā huā karma hī jīv hai, kyoṁki karmase bhinna anya koī jīv dikhāī nahīṁ detā .2. koī kahate haiṁ ki tīvra-manda anubhavase bhedarūp honevāle, duranta (jisakā anta dūr hai aisā) rāgarūp rasase bhare hue adhyavasānoṁkī santati (paripāṭī) hī jīv hai, kyoṁki usase anya alag koī jīv dikhāī nahīṁ detā .3. koī kahate haiṁ ki naī aur purānī avasthā ityādi bhāvase pravartamān nokarma hī jīv hai, kyoṁki śarīrase anya alag koī jīv dikhāī nahīṁ detā .4. koī yah kahate haiṁ ki samasta lokako puṇyapāparūpase vyāpta karatā huā karmakā vipāk hī jīv hai, kyoṁki śubhāśubh bhāvase anya alag koī jīv dikhāī nahīṁ detā .5. koī