rbhavatu samayasāravyākhyayaivānubhūteḥ ..3..
jisameṁ samasta padārtha pratyakṣa bhāsit hote haiṁ . vah ananta dharma sahit ātmatattvako pratyakṣa dekhatā hai isaliye vah sarasvatīkī mūrti hai . aur usīke anusār jo śrutajñān hai vah ātmatattvako parokṣa dekhatā hai isaliye vah bhī sarasvatīkī mūrti hai . aur dravyaśrut vacanarūp hai vah bhī usakī mūrti hai, kyoṁki vah vacanoṁke dvārā anek dharmavāle ātmāko batalātī hai . isaprakār samasta padārthoṁke tattvako batānevālī jñānarūp tathā vacanarūp anekāṁtamayī sarasvatīkī mūrti hai; isīliye sarasvatīke vāṇī, bhāratī, śāradā, vāgdevī ityādi bahutase nām kahe jāte haiṁ . yah sarasvatīke mūrti anantadharmoṁko ‘syāt’ padase ek dharmīmeṁ avirodharūpase sādhatī hai, isaliye vah satyārtha hai . kitane hī anyavādījan sarasvatīkī mūrtiko anyathā (prakārāntarase) sthāpit karate haiṁ, kintu vah padārthako satyārtha kahanevālī nahīṁ hai .
yahān̐ koī praśna karatā hai ki ātmāko anantadharmavālā kahā hai, so usameṁ ve ananta dharma kaun kaunase haiṁ ? usakā uttar dete hue kahate haiṁ ki — vastumeṁ astitva, vastutva, prameyatva, pradeśatva, cetanatva, acetanatva, mūrtikatva, amūrtikatva ityādi (dharma) to guṇ haiṁ; aur un guṇoṁkā tīnoṁ kālameṁ samay-samayavartī pariṇaman honā paryāy hai, jo ki ananta haiṁ . aur vastumeṁ ekatva, anekatva, nityatva, anityatva, bhedatva, abhedatva, śuddhatva, aśuddhatva ādi anek dharma haiṁ . ve sāmānyarūp dharma to vacanagocar haiṁ, kintu anya viśeṣarūp ananta dharma bhī haiṁ jo ki vacanake viṣay nahīṁ haiṁ, kintu ve jñānagamya haiṁ . ātmā bhī vastu hai, isaliye usameṁ bhī apane ananta dharma haiṁ .
ātmāke ananta dharmoṁmeṁ cetanatva asādhāraṇ dharma hai vah anya acetan dravyoṁmeṁ nahīṁ hai . sajātīy jīvadravya ananta haiṁ, unameṁ bhī yadyapi cetanatva hai tathāpi sabakā cetanatva nijasvarūpase bhinna bhinna kahā hai, kyoṁki pratyek dravyake pradeśabhed honese vah kisīkā kisīmeṁ nahīṁ milatā . vah cetanatva apane ananta dharmoṁmeṁ vyāpak hai, isaliye use ātmākā tattva kahā hai . use yah sarasvatīkī mūrti dekhatī hai aur dikhātī hai . isaprakār isake dvārā sarva prāṇiyoṁkā kalyāṇ hotā hai isaliye ‘sadā prakāśarūp raho’ isaprakār isake prati āśīrvādarūp vacan kahā ..2..
ab ṭīkākār is graṁthakā vyākhyān karanekā phal cāhate hue pratijñā karate haiṁ : —
ślokārtha : — śrīmad amr̥tacandrācāryadev kahate haiṁ ki [samayasāravyākhyayā ev ] is samayasār (śuddhātmā tathā grantha) kī vyākhyā (ṭīkā) se hī [mam anubhūteḥ ] merī anubhūtikī
4