svarūpaprakāśanadaśāyāṁ pradīpasyev kartr̥karmaṇorananyatvāt jñāyak ev .
aur jaise dāhya ( — jalane yogya padārtha) ke ākār honese agniko dahan kahate haiṁ tathāpi usake dāhyakr̥t aśuddhatā nahīṁ hotī, usī prakār jñeyākār honese us ‘bhāv’ke sāth jñāyakatā prasiddha hai, tathāpi usake jñeyakr̥t aśuddhatā nahīṁ hai; kyoṁki jñeyākār avasthāmeṁ jo jñāyakarūpase jñāt huā vah svarūpaprakāśanakī (svarūpako jānanekī) avasthāmeṁ bhī dīpakakī bhāṁti, kartā- karmakā ananyatva honese jñāyak hī hai — svayaṁ jānanevālā hai, isalie svayaṁ kartā aur apaneko jānā, isalie svayaṁ hī karma hai . (jaise dīpak ghaṭapaṭādiko prakāśit karanekī avasthāmeṁ bhī dīpak hai aur apaneko — apanī jyotirūp śikhāko — prakāśit karanekī avasthāmeṁ bhī dīpak hī hai, anya kuch nahīṁ; usī prakār jñāyakakā samajhanā cāhiye .)
bhāvārtha : — aśuddhatā paradravyake saṁyogase ātī hai . usameṁ mūl dravya to anya dravyarūp nahīṁ hotā, mātra paradravyake nimittase avasthā malin ho jātī hai . dravyadr̥ṣṭise to dravya jo hai vahī hai aur paryāy(avasthā)-dr̥ṣṭise dekhā jāye to malin hī dikhāī detā hai . isīprakār ātmākā svabhāv jñāyakatvamātra hai, aur usakī avasthā pudgalakarmake nimittase rāgādirūp malin hai vah paryāy hai . paryāy-dr̥ṣṭise dekhā jāy to vah malin hī dikhāī detā hai aur dravyadr̥ṣṭise dekhā jāye to jñāyakatva to jñāyakatva hī hai; yah kahīṁ jaṛatva nahīṁ huā . yahān̐ dravyadr̥ṣṭiko pradhān karake kahā hai . jo pramatta-apramattake bhed haiṁ ve paradravyake saṁyogajanit paryāy haiṁ . yah aśuddhatā dravyadr̥ṣṭimeṁ gauṇ hai, vyavahār hai, abhūtārtha hai, asatyārtha hai, upacār hai . dravyadr̥ṣṭi śuddha hai, abhed hai, niścay hai, bhūtārtha hai, satyārtha hai, paramārtha hai . isaliye ātmā jñāyak hī hai; usameṁ bhed nahīṁ hai isaliye vah pramatta-apramatta nahīṁ hai . ‘jñāyak’ nām bhī use jñeyako jānanese diyā jātā hai; kyoṁki jñeyakā pratibimba jab jhalakatā hai tab jñānameṁ vaisā hī anubhav hotā hai . tathāpi use jñeyakr̥t aśuddhatā nahīṁ hai, kyoṁki jaisā jñey jñānameṁ pratibhāsit huā vaisā jñāyakakā hī anubhav karane par jñāyak hī hai . ‘yah jo maiṁ jānanevālā hūn̐ so maiṁ hī hūn̐, anya koī nahīṁ’ — aisā apaneko apanā abhedarūp anubhav huā tab is jānanerūp kriyākā kartā svayaṁ hī hai aur jise jānā vah karma bhī svayaṁ hī hai . aisā ek jñāyakatvamātra svayaṁ śuddha hai . — yah śuddhanayakā viṣay hai . anya jo parasaṁyogajanit bhed haiṁ ve sab bhedarūp aśuddhadravyārthikanayake viṣay haiṁ . aśuddhadravyārthikanay bhī śuddha dravyakī dr̥ṣṭimeṁ paryāyārthik hī hai, isaliye vyavahāranay hī hai aisā āśay samajhanā cāhie .
yahān̐ yah bhī jānanā cāhie ki jinamatakā kathan syādvādarūp hai, isaliye aśuddhanayako
16