vyavahāranayo hi sarva evābhūtārthatvādabhūtamarthaṁ pradyotayati, śuddhanay ek ev bhūtārthatvāt bhūtamarthaṁ pradyotayati . tathā hi — yathā prabalapaṁk saṁvalanatirohitasahajaikācchabhāvasya payaso‘nubhavitāraḥ puruṣāḥ paṁk payasorvivekamakurvanto bahavo‘nacchamev tadanubhavanti; kecittu svakaravikīrṇak takanipātamātropajanitapaṁk payovivekatayā svapuruṣakārāvirbhāvitasahajaikāccha- bhāvatvādacchamev tadanubhavanti; tathā prabalakarmasaṁvalanatirohitasahajaikajñāyakabhāvasyātmano‘nubhavitāraḥ puruṣā ātmakarmaṇorvivekamakurvanto vyavahāravimohitahr̥dayāḥ pradyotamānabhāvavaiśvarūpyaṁ tamanubhavanti; bhūtārthadarśinastu svamatinipātitaśuddhanayānubodhamātropajanitātmakarmavivekatayā svapuruṣakārā-
gāthārtha : — [vyavahāraḥ ] vyavahāranay [abhūtārthaḥ ] abhūtārtha hai [tu ] aur [śuddhanayaḥ ] śuddhanay [bhūtārthaḥ ] bhūtārtha hai, aisā [darśitaḥ ] r̥ṣīśvaroṁne batāyā hai; [jīvaḥ ] jo jīv [bhūtārthaṁ ] bhūtārthakā [āśritaḥ ] āśray letā hai vah jīv [khalu ] niścayase (vāstavameṁ) [samyagdr̥ṣṭiḥ ] samyagdr̥ṣṭi [bhavati ] hai .
ṭīkā : — vyavahāranay sab hī abhūtārtha hai, isaliye vah avidyamān, asatya, abhūt arthako pragaṭ karatā hai; śuddhanay ek hī bhūtārtha honese vidyamān, satya, bhūt arthako pragaṭ karatā hai . yah bāt dr̥ṣṭāntase batalāte haiṁ : — jaise prabal kīcaṛake milanese jisakā sahaj ek nirmalabhāv tirobhūt (ācchādit) ho gayā hai, aise jalakā anubhav karanevāle puruṣ — jal aur kīcaṛakā vivek na karanevāle (donoṁke bhedako na samajhanevāle) — bahutase to us jalako malin hī anubhavate haiṁ, kintu kitane hī apane hāthase ḍāle huve 1katakaphalake paṛane mātrase utpanna jal-kādavakī vivekatāse, apane puruṣārtha dvārā āvirbhūt kiye gaye sahaj ek nirmalabhāvapanese, us jalako nirmal hī anubhav karate haiṁ; isīprakār prabal karmoṁke milanese, jisakā sahaj ek jñāyakabhāv tirobhūt ho gayā hai, aise ātmākā anubhav karanevāle puruṣ — ātmā aur karmakā vivek (bhed) na karanevāle, vyavahārase vimohit hr̥dayavāle to, use (ātmāko) jisameṁ bhāvoṁkī viśvarūpatā (anekarūpatā) pragaṭ hai aisā anubhav karate haiṁ; kintu bhūtārthadarśī (śuddhanayako dekhanevāle) apanī buddhise ḍāle huve śuddhanayake anusār bodh honemātrase utpanna ātma-karmakī vivekatāse, apane puruṣārtha dvārā āvirbhūt kiye gaye sahaj ek
1. katakaphal=nirmalī; (ek auṣadhi jisase kīcaṛ nīce baiṭh jātā hai) .