ślokārtha : — [ekaḥ api ] ātmā ek hai, tathāpi [vyavahāreṇ ] vyavahāradr̥ṣṭise dekhā jāy to [trisvabhāvatvāt ] tīn-svabhāvarūpatāke kāraṇ [mecakaḥ ] anekākārarūp (‘mecak’) hai, [darśan-jñān-cāritraiḥ tribhiḥ pariṇatatvataḥ ] kyoṁki vah darśan, jñān aur cāritra — in tīn bhāvoṁrūp pariṇaman karatā hai .
bhāvārtha : — śuddhadravyārthik nayase ātmā ek hai; jab is nayako pradhān karake kahā jātā hai tab paryāyārthik nay gauṇ ho jātā hai, isalie ekako tīnarūp pariṇamit hotā huā kahanā so vyavahār huā, asatyārtha bhī huā . isaprakār vyavahāranayase ātmāko darśan, jñān, cāritrarūp pariṇāmoṁke kāraṇ ‘mecak’ kahā hai .17.
ab, paramārthanayase kahate haiṁ : —
ślokārtha : — [paramārthen tu ] śuddha niścayanayase dekhā jāye to [vyakta -jñātr̥tva-jyotiṣā ] pragaṭ jñāyakatvajyotimātrase [ekakaḥ ] ātmā ekasvarūp hai, [sarva-bhāvāntar-dhvaṁsi-svabhāvatvāt ] kyoṁki śuddhadravyārthik nayase sarva anyadravyake svabhāv tathā anyake nimittase honevāle vibhāvoṁko dūr karanerūp usakā svabhāv hai, isaliye vah [amecakaḥ ] ‘amecak’ hai — śuddha ekākār hai .
bhāvārtha : — bhedadr̥ṣṭiko gauṇ karake abhedadr̥ṣṭise dekhā jāye to ātmā ekākār hī hai, vahī amecak hai .18.
ātmāko pramāṇ-nayase mecak, amecak kahā hai, us cintāko miṭākar jaise sādhyakī siddhi ho vaisā karanā cāhie, yah āgeke ślokameṁ kahate haiṁ : —
ślokārtha : — [ātmanaḥ ] yah ātmā [mecak-amecakatvayoḥ ] mecak hai — bhedarūp
48