yathā sparśarasagandhavarṇādibhāveṣu pr̥thubudhnodarādyākārapariṇatapudgalaskandheṣu ghaṭo‘yamiti, ghaṭe ca sparśarasagandhavarṇādibhāvāḥ pr̥thubudhnodarādyākārapariṇatapudgalaskandhāścāmī iti vastvabhedenānu- bhūtistathā karmaṇi mohādiṣvantaraṁgeṣu nokarmaṇi śarīrādiṣu bahiraṅgeṣu cātmatiraskāriṣu pudgal- pariṇāmeṣvahamityātmani ca karma mohādayo‘ntaraṁgā nokarma śarīrādayo bahiraṅgāścātmatiraskāriṇaḥ pudgalapariṇāmā amī iti vastvabheden yāvantaṁ kālamanubhūtistāvantaṁ kālamātmā bhavatyapratibuddhaḥ . yadā kadācidyathā rūpiṇo darpaṇasya svaparākārāvabhāsinī svacchataiv vahnerauṣṇyaṁ jvālā ca tathā nīrūpasyātmanaḥ svaparākārāvabhāsinī jñātr̥taiv pudgalānāṁ karma nokarma ceti svataḥ parato vā bhedavijñānamūlānubhūtirutpatsyate tadaiv pratibuddho bhaviṣyati .
gāthārtha : — [yāvat ] jab tak is ātmākī [karmaṇi ] jñānāvaraṇādi dravyakarma, bhāvakarma [ca ] aur [nokarmaṇi ] śarīrādi nokarmameṁ [ahaṁ ] ‘yah maiṁ hūn̐’ [ca ] aur [ahakaṁ karma nokarma iti ] mujhameṁ (-ātmāmeṁ) ‘yah karma-nokarma haiṁ’ — [eṣā khalu buddhiḥ ] aisī buddhi hai, [tāvat ] tab tak [apratibuddhaḥ ] yah ātmā apratibuddha [bhavati ] hai .
ṭīkā : — jaise sparśa, ras, gaṁdh, varṇa ādi bhāvoṁmeṁ tathā cauṛā tal, baṛā udar ādike ākār pariṇat huye pudgalake skandhoṁmeṁ ‘yah ghaṭ hai’ isaprakār, aur ghaṛemeṁ ‘yah sparśa, ras, gaṁdh, varṇa ādi bhāv tathā cauṛā tal, baṛā udar ādike ākārarūp pariṇat pudgal-skaṁdh haiṁ ’ isaprakār vastuke abhedase anubhūti hotī hai, isīprakār karma – moh ādi antaraṅga (pariṇām) tathā nokarma — śarīrādi bāhya vastuyeṁ — ki jo (sab) pudgalake pariṇām haiṁ aur ātmākā tiraskār karanevāle haiṁ — unameṁ ‘yah maiṁ hūn̐’ isaprakār aur ātmāmeṁ ‘yah karma — moh ādi antaraṅga tathā nokarma — śarīrādi bahiraṅga, ātma-tiraskārī (ātmākā tiraskār karanevāle) pudgal-pariṇām haiṁ’ isaprakār vastuke abhedase jab tak anubhūti hai tab tak ātmā apratibuddha hai; aur jab kabhī, jaise rūpī darpaṇakī sva-parake ākārakā pratibhās karanevālī svacchatā hī hai aur uṣṇatā tathā jvālā agnikī hai isīprakār arūpī ātmākī to apaneko aur parako jānanevālī jñātr̥tā hī hai aur karma tathā nokarma pudgalake haiṁ, isaprakār svataḥ athavā paropadeśase jisakā mūl bhedavijñān hai aisī anubhūti utpanna hogī tab hī (ātmā) pratibuddha hogā