viśvaikajyotiṣā sarvajñajñānen sphu ṭīkr̥taṁ kil nityopayogalakṣaṇaṁ jīvadravyaṁ tatkathaṁ pudgaladravyībhūtaṁ yen pudgaladravyaṁ mamedamityanubhavasi, yato yadi kathaṁcanāpi jīvadravyaṁ pudgaladravyībhūtaṁ syāt pudgaladravyaṁ ca jīvadravyībhūtaṁ syāt tadaiv lavaṇasyodakamiv mamedaṁ pudgaladravyamityanubhūtiḥ kil ghaṭet, tattu na kathaṁcanāpi syāt . tathā hi — yathā kṣāratvalakṣaṇaṁ lavaṇamudakībhavat dravatvalakṣaṇamudakaṁ ca lavaṇībhavat kṣāratvadravatvasahavr̥ttyavirodhādanubhūyate, na tathā nityopayogalakṣaṇaṁ jīvadravyaṁ pudgaladravyībhavat nityānupayogalakṣaṇaṁ pudgaladravyaṁ ca jīvadravyībhavat upayogānupayogayoḥ prakāśatamasoriv sahavr̥ttivirodhādanubhūyate . tatsarvathā prasīd, vibudhyasva, svadravyaṁ mamedamityanubhav . hāthī ādi paśu sundar āhārako tr̥ṇ sahit khā jāte haiṁ usīprakār khāneke svabhāvako tū choṛ, choṛ . jisane samasta saṁdeh, viparyay, anadhyavasāy dūr kar diye haiṁ aur jo viśvako (samasta vastuoṁko) prakāśit karaneke lie ek advitīy jyoti hai aise sarvajñajñānase sphu ṭa (pragaṭ) kiyā gayā jo nitya upayogasvabhāvarūp jīvadravya vah pudgaladravyarūp kaise ho gayā ki jisase tū yah anubhav karatā hai ki ‘yah pudgaladravya merā hai’ ? kyoṁki yadi kisī bhī prakārase jīvadravya pudgaladravyarūp ho aur pudgaladravya jīvadravyarūp ho tabhī ‘namakakā pānī’ isaprakārake anubhavakī bhāṁti aisī anubhūti vāstavameṁ ṭhīk ho sakatī hai ki ‘yah pudgaladravya merā hai’; kintu aisā to kisī bhī prakārase nahīṁ banatā
dr̥ṣṭānta dekar isī bātako spaṣṭa karate haiṁ : — jaise khārāpan jisakā lakṣaṇ hai aisā namak pānīrūp hotā huā dikhāī detā hai aur dravatva (pravāhīpan) jisakā lakṣaṇ hai aisā pānī namakarūp hotā dikhāī detā hai, kyoṁki khārepan aur dravatvakā ek sāth rahanemeṁ avirodh hai, arthāt usameṁ koī bādhā nahīṁ ātī, isaprakār nitya upayogalakṣaṇavālā jīvadravya pudgaladravya hotā huā dikhāī nahīṁ detā aur nitya anupayog (jaṛ) lakṣaṇavālā pudgaladravya jīvadravya hotā huā dekhanemeṁ nahīṁ ātā, kyoṁki prakāś aur andhakārakī bhān̐ti upayog aur anupayogakā ek hī sāth rahanemeṁ virodh hai; jaṛ aur cetan kabhī bhī ek nahīṁ ho sakate . isaliye tū sarva prakārase prasanna ho, (apane cittako ujjaval karake) sāvadhān ho aur svadravyako hī ‘yah merā hai’ isaprakār anubhav kar . (isaprakār śrī guruoṁkā upadeś hai .)
bhāvārtha : — yah ajñānī jīv pudgaladravyako apanā mānatā hai; use upadeś dekar sāvadhān kiyā hai ki jaṛ aur cetanadravya — donoṁ sarvathā bhinna-bhinna haiṁ, kabhī bhī kisī bhī prakārase ekarūp nahīṁ hote aisā sarvajña bhagavānane dekhā hai; isaliye he ajñānī ! tū paradravyako ekarūp mānanā choṛ de; vyarthakī mānyatāse bas kar ..23-24-25..
60