tattvaj~nAnajyotirnetravikArIv prakaTodghATitapaTalaShTasitipratibuddhaH (?) sAkShAt draShTAra.n sva.n svayamev hi vij~nAy shraddhAy cha ta.n chaivAnucharitukAmaH svAtmArAmasyAsyAnyadravyANA.n pratyAkhyAna.n ki.n syAditi pR^ichChannittha.n vAchyaH —
yato hi dravyAntarasvabhAvabhAvino.anyAnakhilAnapi bhAvAn bhagavajj~nAtR^idravya.n svasvabhAv- bhAvAvyApyatayA paratven j~nAtvA pratyAchaShTe, tato ya ev pUrva.n jAnAti sa ev pashchAtpratyAchaShTe, sAkShAt draShTA Apako apanese hI jAnakar tathA shraddhAn karake, usIkA AcharaN karanekA ichChuk hotA huA pUChatA hai ki ‘is svAtmArAmako anya dravyo.nkA pratyAkhyAn (tyAganA) kyA hai ?’ usako AchArya isaprakAr kahate hai.n ki : —
isase niyamase jAnanA ki j~nAn pratyAkhyAn hai ..34..
gAthArtha : — [yasmAt ] jisase [sarvAn bhAvAn ] ‘apanese atirikta sarva padArtha [parAn ] par hai.n ’ [iti j~nAtvA ] aisA jAnakar [pratyAkhyAti ] pratyAkhyAn karatA hai — tyAg karatA hai, [tasmAt ] isaliye, [pratyAkhyAna.n ] pratyAkhyAn [j~nAna.n ] j~nAn hI hai [niyamAt ] aisA niyamase [j~nAtavyam ] jAnanA . apane j~nAname.n tyAgarUp avasthA hI pratyAkhyAn hai, dUsarA kuCh nahI.n .
TIkA : — yah bhagavAn j~nAtA-dravya (AtmA) hai vah anyadravyake svabhAvase honevAle anya samasta parabhAvo.nko, ve apane svabhAvabhAvase vyApta na honese pararUp jAnakar, tyAg detA hai; isalie jo pahale jAnatA hai vahI bAdame.n tyAg karatA hai, anya to koI tyAg karanevAlA nahI.n hai — isaprakAr AtmAme.n nishchay karake, pratyAkhyAnake (tyAgake) samay pratyAkhyAn karane yogya parabhAvakI upAdhimAtrase pravartamAn tyAgake kartR^itvakA nAm (AtmAko) hone par bhI, paramArthase dekhA jAye to parabhAvake tyAgakartR^itvakA nAm apaneko nahI.n hai, svaya.n to is nAmase
74