amUni hi dharmAdharmAkAshakAlapudgalajIvAntarANi svarasavijR^imbhitAnivAritaprasaravishva- ghasmaraprachaNDachinmAtrashaktikavalitatayAtyantamantarmagnAnIvAtmani prakAshamAnAni Ta.nkotkIrNaikaj~nAyak- svabhAvatven tattvato.antastattvasya tadatiriktasvabhAvatayA tattvato bahistattvarUpatA.n parityaktum- shakyatvAnna nAm mam santi . ki.nchaitatsvayamev cha nityamevopayuktastattvat evaikamanAkulamAtmAna.n kalayan bhagavAnAtmaivAvabudhyate yatkilAha.n khalvekaH tataH sa.nvedyasa.nvedakabhAvamAtropajAtetaretar- sa.nvalane.api parisphu TasvadamAnasvabhAvabhedatayA dharmAdharmAkAshakAlapudgalajIvAntarANi prati
1gAthArtha : — [budhyate ] yah jAne ki [dharmAdiH ] ‘yah dharma Adi dravya [mam nAsti ] mere kuCh bhI nahI.n lagate, [ekaH upayogaH ev ] ek upayog hI [aham ] mai.n hU.N — [ta.n ] aisA jAnaneko [samayasya vij~nAyakAH ] siddhAntake athavA svaparake svarUparUp samayake jAnanevAle [dharmanirmamatva.n ] dharmadravyake prati nirmamatva [bruvanti ] kahate hai.n .
TIkA : — apane nijarasase jo pragaT huI hai, jisakA vistAr anivAr hai tathA samasta padArtho.nko grasit karanekA jisakA svabhAv hai aisI prachaNDa chinmAtra shaktike dvArA grAsIbhUt kiye jAnese, mAno atyanta antarmagna ho rahe ho.n — j~nAname.n tadAkAr hokar DUb rahe ho.n isaprakAr AtmAme.n prakAshamAn yah dharma, adharma, AkAsh, kAl, pudgal aur anya jIv — ye samasta paradravya mere sambandhI nahI.n hai.n; kyo.nki Ta.nkotkIrNa ek j~nAyakasvabhAvatvase paramArthataH antara~N.hgatattva to mai.n hU.N aur ve paradravya mere svabhAvase bhinna svabhAvavAle honese paramArthataH bAhyatattvarUpatAko Cho.Dneke liye asamartha hai.n (kyo.nki ve apane svabhAvakA abhAv karake j~nAname.n praviShTa nahI.n hote) . aur yahA.N svayamev, (chaitanyame.n) nitya upayukta aur paramArthase ek, anAkul AtmAkA anubhav karatA huA bhagavAn AtmA hI jAnatA hai ki — mai.n pragaT nishchayase ek hI hU.N isalie, j~neyaj~nAyakabhAvamAtrase utpanna paradravyo.nke sAth paraspar milan hone par bhI, pragaT svAdame.n AnevAle svabhAvake bhedake kAraN dharma, adharma, AkAsh, kAl, pudgal aur anya jIvo.nke prati mai.n nirmam hU.N; kyo.nki sadA hI apane ekatvame.n prApta honese samay (AtmapadArtha athavA pratyek padArtha) jyo.n kA tyo.n hI sthit rahatA hai; (apane svabhAvako koI nahI.n Cho.DtA) . isaprakAr j~neyabhAvo.nse bhedaj~nAn huA ..37.. 1is gAthAkA artha aisA bhI hotA hai : — ‘dharma Adi dravya mere nahI.n hai.n, mai.n ek hU.N’ aisA upayog hI