yathaiSh rAjA pa.nch yojanAnyabhivyApya niShkrAmatItyekasya pa.nch yojanAnyabhivyAptum- shakyatvAdvayavahAriNA.n balasamudAye rAjeti vyavahAraH, paramArthatastvek ev rAjA; tathaiSh jIvaH samagra.n rAgagrAmamabhivyApya pravartat ityekasya samagra.n rAgagrAmamabhivyAptumashakyatvAdvayavahAriNAmadhyav- sAnAdiShvanyabhAveShu jIv iti vyavahAraH, paramArthatastvek ev jIvaH .
— shAstran kiyA vyavahAr, par vahA.n jIv nishchay ek hai ..48..
gAthArtha : — jaise koI rAjA senAsahit nikalA vahA.N [rAjA khalu nirgataH ] ‘yah rAjA nikalA’ [iti eShaH ] isaprakAr jo yah [balasamudayasya ] senAke samudAyako [AdeshaH ] kahA jAtA hai so vah [vyavahAreN tu uchyate ] vyavahArase kahA jAtA hai, [tatra ] us senAme.n (vAstavame.n) [ekaH nirgataH rAjA ] rAjA to ek hI nikalA hai; [evam ev cha ] usIprakAr [adhyavasAnAdyanyabhAvAnAm ] adhyavasAnAdi anyabhAvo.nko [jIvaH iti ] ‘(yah) jIv hai’ isaprakAr [sUtre ] paramAgamame.n kahA hai so [vyavahAraH kR^itaH ] vyavahAr kiyA hai, [tatra nishchitaH ] yadi nishchayase vichAr kiyA jAye to uname.n [jIvaH ekaH ] jIv to ek hI hai
TIkA : — jaise yah kahanA ki yah rAjA pA.Nch yojanake vistArame.n nikal rahA hai so yah vyavahArIjano.nkA senA samudAyame.n rAjA kah denekA vyavahAr hai; kyo.nki ek rAjAkA pA.Nch yojaname.n phai lanA ashakya hai; paramArthase to rAjA ek hI hai, (senA rAjA nahI.n hai); usIprakAr yah jIv samagra (samasta) rAgagrAmame.n ( – rAgake sthAno.nme.n) vyApta hokar pravR^itta ho rahA hai aisA kahanA vah, vyavahArIjano.nkA adhyavasAnAdi anyabhAvo.nme.n jIv kahanekA vyavahAr hai; kyo.nki ek jIvakA samagra rAgagrAmame.n vyApta honA ashakya hai; paramArthase to jIv ek hI hai, (adhyavasAnAdik bhAv jIv nahI.n hai.n) ..47-48..