Samaysar-Hindi (itrans transliteration). Kalash: 40.

< Previous Page   Next Page >


Page 122 of 642
PDF/HTML Page 155 of 675

 

samayasAr
[ bhagavAnashrIkundakunda-

yatkil bAdarasUkShmaikendriyadvitrichatuHpa~nchendriyaparyAptAparyAptA iti sharIrasya sa.nj~nAH sUtre jIvasa.nj~nAtvenoktAH aprayojanArthaH paraprasiddhayA ghR^itaghaTavadvayavahAraH . yathA hi kasyachidAjanma- prasiddhaikaghR^itakumbhasya taditarakumbhAnabhij~nasya prabodhanAy yo.aya.n ghR^itakumbhaH sa mR^iNmayo, na ghR^itamay iti tatprasiddhayA kumbhe ghR^itakumbhavyavahAraH, tathAsyAj~nAnino lokasyAsa.nsAraprasiddhAshuddhajIvasya shuddhajIvAnabhij~nasya prabodhanAy yo.aya.n varNAdimAn jIvaH sa j~nAnamayo, na varNAdimay iti tatprasiddhayA jIve varNAdimadvayavahAraH .

(anuShTubh)
ghR^itakumbhAbhidhAne.api kumbho ghR^itamayo na chet .
jIvo varNAdimajjIvajalpane.api na tanmayaH ..40..
aur bAdar Adi [ye cha ev ] jitanI [dehasya ] dehakI [jIvasa.nj~nAH ] jIvasa.nj~nA kahI hai.n ve sab
[sUtre ] sUtrame.n [vyavahArataH ] vyavahArase [uktAH ] kahI hai.n
.

TIkA :bAdar, sUkShma, ekendriy, dvIndriy, trIndriy, chaturindriy, pa.nchendriy, paryApta, aparyAptain sharIrakI sa.nj~nAo.nko (nAmo.nko) sUtrame.n jIvasa.nj~nArUpase kahA hai, vah parakI prasiddhike kAraN, ‘ghIke gha.De’ kI bhA.Nti vyavahAr haiki jo vyavahAr aprayojanArtha hai (arthAt usame.n prayojanabhUt vastu nahI.n hai) . isI bAtako spaShTa kahate hai.n :

jaise kisI puruShako janmase lekar mAtra ‘ghIkA gha.DA’ hI prasiddha (j~nAt) ho, usake atirikta vah dUsare gha.Deko na jAnatA ho, use samajhAneke liye ‘‘jo yah ‘ghIkA gha.DA’ hai so miTTImay hai, ghImay nahI.n’’ isaprakAr (samajhAnevAleke dvArA) gha.Deme.n ‘ghIkA gha.De’kA vyavahAr kiyA jAtA hai, kyo.nki us puruShako ‘ghIkA gha.DA’ hI prasiddha (j~nAt) hai; isIprakAr is aj~nAnI lokako anAdi sa.nsArase lekar ‘ashuddha jIv’ hI prasiddha (j~nAt) hai, vah shuddha jIvako nahI.n jAnatA, use samajhAneke liye (shuddha jIvakA j~nAn karAneke liye) ‘‘jo yah ‘varNAdimAn jIv’ hai so j~nAnamay hai , varNAdimay nahI.n ’’ isaprakAr (sUtrame.n) jIvame.n varNAdi-mAnapanekA vyavahAr kiyA gayA hai, kyo.nki us aj~nAnI lokako ‘varNAdimAn jIv’ hI prasiddha (j~nAt) hai.n ..67..

ab isI arthakA kalasharUp kAvya kahate hai.n :

shlokArtha :[chet ] yadi [ghR^itakumbhAbhidhAne api ] ‘ghIkA gha.DA’ aisA kahane par bhI [kumbhaH ghR^itamayaH na ] gha.DA hai vah ghImay nahI.n hai (miTTImay hI hai), [varNAdimat-jIv-jalpane api ] to isIprakAr ‘varNAdimAn jIv’ aisA kahane par bhI [jIvaH na tanmayaH ] jIv hai vah varNAdimay nahI.n hai (-j~nAnaghan hI hai) .

122