j~nAnI jano.anubhavati svayamullasantam .
mohastu tatkathamaho bat nAnaTIti ..43..
varNAdimAnnaTati pudgal ev nAnyaH .
chaitanyadhAtumayamUrtiray cha jIvaH ..44..
adharma, AkAsh aur kAl — ye chAr dravya amUrta honese, amUrtatva jIvame.n vyApatA hai vaise hI chAr ajIv dravyo.nme.n bhI vyApatA hai; isaprakAr ativyApti doSh AtA hai . isaliye amUrtatvakA Ashray lenese bhI jIvake yathArtha svarUpakA grahaN nahI.n hotA .
chaitanyalakShaN sarva jIvo.nme.n vyApatA honese avyAptidoShase rahit hai, aur jIvake atirikta kisI anya dravyame.n vyApatA na honese ativyAptidoShase rahit hai; aur vah pragaT hai; isaliye usIkA Ashray grahaN karanese jIvake yathArtha svarUpakA grahaN ho sakatA hai .42.
ab, ‘jab ki aise lakShaNase jIv pragaT hai tab bhI aj~nAnI jano.nko usakA aj~nAn kyo.n rahatA hai ? — isaprakAr AchAryadev Ashcharya tathA khed pragaT karate hai.n : —
shlokArtha : — [iti lakShaNataH ] yo.n pUrvokta bhinna lakShaNake kAraN [jIvAt ajIvam vibhinna.n ] jIvase ajIv bhinna hai [svayam ullasantam ] use (ajIvako) apane Ap hI (-svatantrapane, jIvase bhinnapane) vilasit huA — pariNamit hotA huA [j~nAnI janaH ] j~nAnIjan [anubhavati ] anubhav karate hai.n, [tat ] tathApi [aj~nAninaH ] aj~nAnIko [niravadhi-pravijR^imbhitaH aya.n mohaH tu ] amaryAdarUpase phai lA huA yah moh (arthAt sva-parake ekatvakI bhrAnti) [katham nAnaTIti ] kyo.n nAchatA hai — [aho bat ] yah hame.n mahA Ashcharya aur khed hai ! 43.
ab punaH mohakA pratiShedh karate hue kahate hai.n ki ‘yadi moh nAchatA hai to nAcho ? tathApi aisA hI hai’ : —
shlokArtha : — [asmin anAdini mahati avivek-nATaye ] is anAdikAlIn mahA
126