nirvartya.n cha vyApyalakShaNa.n paradravyapariNAma.n karmAkurvANasya jIvapariNAma.n svapariNAma.n svapariNAmaphala.n
chAjAnataH pudgaladravyasya jIven sah na kartR^ikarmabhAvaH .
vyAptR^ivyApyatvamantaH kalayitumasahau nityamatyantabhedAt .
vij~nAnArchishchakAsti krakachavadadaya.n bhedamutpAdya sadyaH ..50..
nirvartya aisA jo vyApyalakShaNavAlA apane svabhAvarUp karma (kartAkA kArya), usame.n (vah
pudgaladravya) svaya.n antarvyApak hokar, Adi-madhya-antame.n vyApta hokar, usIko grahaN karatA hai,
usIrUp pariNamit hotA hai aur usI-rUp utpanna hotA hai; isaliye jIvake pariNAmako, apane
pariNAmako aur apane pariNAmake phalako na jAnatA huA aisA pudgaladravya prApya, vikArya aur
nirvartya aisA jo vyApyalakShaNavAlA paradravyapariNAmasvarUp karma hai, use nahI.n karatA honese, us
pudgaladravyako jIvake sAth kartAkarmabhAv nahI.n hai
bhAvArtha : — koI aisA samajhe ki pudgal jo ki ja.D.h.h hai aur kisIko nahI.n jAnatA usako jIvake sAth kartAkarmapanA hogA . parantu aisA bhI nahI.n hai . pudgaladravya jIvako utpanna nahI.n kar sakatA, pariNamit nahI.n kar sakatA tathA grahaN nahI.n kar sakatA, isaliye usako jIvake sAth kartAkarmabhAv nahI.n hai . paramArthase kisI bhI dravyako anya dravyake sAth kartAkarmabhAv nahI.n hai ..79.. ab isI arthakA kalasharUp kAvya kahate hai.n : —
shlokArtha : — [j~nAnI ] j~nAnI to [imA.n svaparapariNati ] apanI aur parakI pariNatiko [jAnan api ] jAnatA huA pravartatA haai [cha ] aur [pudgalaH api ajAnan ] pudgaladravya apanI tathA parakI pariNatiko na jAnatA huA pravartatA hai; [nityam atyanta-bhedAt ] isaprakAr uname.n sadA atyanta bhed honese (dono.n bhinna dravya honese), [antaH ] ve dono.n paraspar antara~N.hgame.n [vyAptR^ivyApyatvam ] vyApyavyApakabhAvako [kalayitum asahau ] prApta honeme.n asamartha hai.n . [anayoH kartR^ikarmabhramamatiH ] jIv-pudgalako kartAkarmabhAv hai aisI bhramabuddhi [aj~nAnAt ] aj~nAnake kAraN [tAvat bhAti ] vahA.N tak bhAsit hotI hai ki [yAvat ] jahA.N tak [vij~nAnArchiH ] (bhedaj~nAn karanevAlI) vij~nAnajyoti [krakachavat adaya.n ] karavatkI bhA.Nti nirdayatAse (ugratAse) [sadyaH bhedam utpAdya ] jIv-pudgalakA tatkAl bhed utpanna karake [na chakAsti ] prakAshit nahI.n hotI .