yataH kilAtmapariNAma.n pudgalapariNAma.n cha kurvantamAtmAna.n manyante dvikriyAvAdinastataste mithyAdR^iShTay eveti siddhAntaH . mA chaikadravyeN dravyadvayapariNAmaH kriyamANaH pratibhAtu . yathA kil kulAlaH kalashasa.nbhavAnukUlamAtmavyApArapariNAmamAtmano.avyatiriktamAtmano.avyatiriktayA pariNati- mAtrayA kriyayA kriyamANa.n kurvANaH pratibhAti, na punaH kalashakaraNAha.nkAranirbharo.api svavyApArAnurUpa.n mR^ittikAyAH kalashapariNAma.n mR^ittikAyA avyatirikta.n mR^ittikAyAH avyatiriktayA pariNatimAtrayA kriyayA kriyamANa.n kurvANaH pratibhAti, tathAtmApi pudgalakarmapariNAmAnukUlamaj~nAnAdAtma- pariNAmamAtmano.avyatiriktamAtmano.avyatiriktayA pariNatimAtrayA kriyayA kriyamANa.n kurvANaH pratibhAtu, mA punaH pudgalapariNAmakaraNAha.nkAranirbharo.api svapariNAmAnurUpa.n pudgalasya pariNAma.n pudgalAdavyatirikta.n pudgalAdavyatiriktayA pariNatimAtrayA kriyayA kriyamANa.n kurvANaH pratibhAtu
gAthArtha : — [yasmAt tu ] kyo.nki [AtmabhAva.n ] AtmAke bhAvako [cha ] aur [pudgalabhAva.n ] pudgalake bhAvako — [dvau api ] dono.nko [kurvanti ] AtmA karatA hai aisA ve mAnate hai.n, [ten tu ] isaliye [dvikriyAvAdinaH ] ek dravyake do kriyAo.nkA honA mAnanevAle [mithyAdR^iShTayaH ] mithyAdR^iShTi [bhavanti ] hai.n .
TIkA : — nishchayase dvikriyAvAdI (arthAt ek dravyako do kriyA mAnanevAle) yah mAnate hai.n ki AtmAke pariNAmako aur pudgalake pariNAmako svaya.n (AtmA) karatA hai, isaliye ve mithyAdR^iShTi hI hai.n aisA siddhAnta hai . ek dravyake dvArA do dravyo.nke pariNAm kiye gaye pratibhAsit na ho.n . jaise kumhAr gha.DekI utpattime.n anukUl apane (ichChArUp aur hastAdikI kriyArUp) vyApArapariNAmako — jo ki apanese abhinna hai aur apanese abhinna pariNatimAtra kriyAse kiyA jAtA hai use — karatA huA pratibhAsit hotA hai, parantu gha.DA banAneke aha.nkArase bharA huA hone par bhI (vah kumhAr) apane vyApArake anurUp miTTIke ghaT-pariNAmako — jo ki miTTIse abhinna hai aur miTTIse abhinna pariNatimAtra kriyAse kiyA jAtA hai use — karatA huA pratibhAsit nahI.n hotA; isIprakAr AtmA bhI aj~nAnake kAraN pudgalakarmarUp pariNAmake anukUl apane pariNAmako — jo ki apanese abhinna hai aur apanese abhinna pariNatimAtra kriyAse kiyA jAtA hai use — karatA huA pratibhAsit ho, parantu pudgalake pariNAmako karaneke aha.nkArase bharA huA hone par bhI (vah AtmA) apane pariNAmake anurUp pudgalake pariNAmako — jo ki pudgalase abhinna hai aur pudgalase abhinna pariNatimAtra kriyAse kiyA jAtA hai use — karatA huA pratibhAsit na ho .
bhAvArtha : — AtmA apane hI pariNAmako karatA huA pratibhAsit ho; pudgalake pariNAmako