rdurvAra.n nanu mohinAmih mahAha.nkArarUpa.n tamaH .
tatki.n j~nAnaghanasya bandhanamaho bhUyo bhavedAtmanaH ..55..
shlokArtha : — [na ubhau pariNamataH khalu ] do dravya ek hokar pariNamit nahI.n hote, [ubhayoH pariNAmaH na prajAyet ] do dravyo.nkA ek pariNAm nahI.n hotA aur [ubhayoH pariNati na syAt ] do dravyo.nkI ek pariNati – kriyA nahI.n hotI; [yat ] kyo.nki jo [anekam sadA anekam ev ] anek dravya hai.n so sadA anek hI hai.n, ve badalakar ek nahI.n ho jAte .
bhAvArtha : — jo do vastue.N hai.n ve sarvathA bhinna hI hai.n, pradeshabhedavAlI hI hai.n . dono.n ek hokar pariNamit nahI.n hotI, ek pariNAmako utpanna nahI.n karatI aur unakI ek kriyA nahI.n hotI — aisA niyam hai . yadi do dravya ek hokar pariNamit ho.n to sarva dravyo.nkA lop ho jAye .53.
punaH is arthako dR^i.Dh.h.h karate hai.n : —
shlokArtha : — [ekasya hi dvau kartArau na staH ] ek dravyake do kartA nahI.n hote, [cha ] aur [ekasya dve karmaNI na ] ek dravyake do karma nahI.n hote [cha ] tathA [ekasya dve kriye na ] ek dravyakI do kriyAe.N nahI.n hotI; [yataH ] kyo.nki [ekam aneka.n na syAt ] ek dravya anek dravyarUp nahI.n hotA .
bhAvArtha : — isaprakAr uparokta shloko.nme.n nishchayanayase athavA shuddhadravyArthikanayase vastusthitikA niyam kahA hai .54.
AtmAko anAdise paradravyake kartAkarmapanekA aj~nAn hai yadi vah paramArthanayake grahaNase ek bAr bhI vilayako prApta ho jAye to phi ra na Aye, ab aisA kahate hai.n : —