yenAyamaj~nAnAtparAtmanorekatvavikalpamAtmanaH karoti tenAtmA nishchayataH kartA pratibhAti, yastveva.n jAnAti sa samasta.n kartR^itvamutsR^ijati, tataH sa khalvakartA pratibhAti . tathA hi — ihAyamAtmA kilAj~nAnI sannaj~nAnAdAsa.nsAraprasiddhen militasvAdasvAdanen mudritabhedasa.nvedan- shaktiranAdit ev syAt; tataH parAtmAnAvekatven jAnAti; tataH krodho.ahamityAdivikalpamAtmanaH karoti; tato nirvikalpAdakR^itakAdekasmAdvij~nAnaghanAtprabhraShTo vAra.nvAramanekavikalpaiH pariNaman kartA pratibhAti . j~nAnI tu san j~nAnAttadAdiprasidhyatA pratyek svAdasvAdanenonmudritabhedasa.nvedanashaktiH syAt; tato.anAdinidhanAnavaratasvadamAnanikhilarasAntaraviviktAtyantamadhurachaitanyaikaraso.ayamAtmA bhinnarasAH kaShAyAstaiH sah yadekatvavikalpakaraNa.n tadaj~nAnAdityeva.n nAnAtven parAtmAnau jAnAti; tato.akR^itakameka.n j~nAnamevAha.n, na punaH kR^itako.anekaH krodhAdirapIti krodho.ahamityAdivikalpamAtmano
TIkA : — kyo.nki yah AtmA aj~nAnake kAraN parake aur apane ekatvakA Atmavikalpa karatA hai, isaliye vah nishchayase kartA pratibhAsit hotA hai — jo aisA jAnatA hai vah samasta kartR^itvako Cho.D.h.h detA hai, isaliye vah nishchayase akartA pratibhAsit hotA hai . ise spaShTa samajhAte hai.n : —
yah AtmA aj~nAnI hotA huA, aj~nAnake kAraN anAdi sa.nsArase lekar mishrit ( – paraspar mile hue) svAdakA svAdan – anubhavan honese (arthAt pudgalakarmake aur apane svAdakA ekamekarUpase mishra anubhavan honese), jisakI bhedasa.nvedan (bhedaj~nAn)kI shakti mu.nd gaI hai aisA anAdise hI hai; isaliye vah sva-parako ekarUp jAnatA hai; isIliye ‘mai.n krodh hU.N’ ityAdi Atmavikalpa karatA hai; isaliye nirvikalpa, akR^itrim, ek vij~nAnaghan(svabhAv)se bhraShTa hotA huA bArambAr anek vikalparUp pariNamit hotA huA kartA pratibhAsit hotA hai .
aur jab AtmA j~nAnI hotA hai tab, j~nAnake kAraN j~nAnake prArambhase lekar pR^ithak pR^ithak svAdakA svAdan – anubhavan honese (pudgalakarmake aur apane svAdakA — ekarUp nahI.n kintu — bhinna-bhinnarUp anubhavan honese), jisakI bhedasa.nvedanashakti khul gaI hai aisA hotA hai; isaliye vah jAnatA hai ki ‘‘anAdinidhan, nirantar svAdame.n AnevAlA, samasta anya raso.nse vilakShaN (bhinna), atyanta madhur chaitanya ras hI ek jisakA ras hai aisA yah AtmA hai aur kaShAy usase bhinna (kaluShit) rasavAle hai.n; unake sAth jo ekatvakA vikalpa karanA hai vah aj~nAnase hai’’; isaprakAr parako aur apaneko bhinnarUp jAnatA hai; isaliye ‘akR^itrim (nitya), ek j~nAn hI mai.n hU.N kintu kR^itrim (anitya), anek jo krodhAdik hai.n vah mai.n nahI.n hU.N’ aisA jAnatA huA ‘mai.n krodh hU.N’ ityAdi Atmavikalpa ki.nchitmAtra bhI nahI.n karatA;