evAste; tato nirvikalpo.akR^itak eko vij~nAnaghano bhUto.atyantamakartA pratibhAti .
j~nAna.n svaya.n kil bhavannapi rajyate yaH .
gA.n dogdhi dugdhamiv nUnamasau rasAlam ..57..
jAnatA hI rahatA hai; aur isaliye nirvikalpa, akR^itrim, ek vij~nAnaghan hotA huA atyanta
akartA pratibhAsit hotA hai .
bhAvArtha : — jo paradravyake aur paradravyake bhAvo.nke kartR^itvako aj~nAn jAnatA hai vah svaya.n kartA kyo.n banegA ? yadi aj~nAnI banA rahanA ho to paradravyakA kartA banegA ! isaliye j~nAn honeke bAd paradravyakA kartR^itva nahI.n rahatA ..97..
ab isI arthakA kalasharUp kAvya kahate hai.n : —
shlokArtha : — [kil ] nishchayase [svaya.n j~nAna.n bhavan api ] svaya.n j~nAnasvarUp hone par bhI [aj~nAnataH tu ] aj~nAnake kAraN [yaH ] jo jIv [satR^iNAbhyavahArakArI ] ghAsake sAth ekamek hue sundar bhojanako khAnevAle hAthI Adi pashuo.nkI bhA.Nti, [rajyate ] rAg karatA hai (rAgakA aur apanA mishra svAd letA hai) [asau ] vah, [dadhIkShumadhurAmlarasAtigR^iddhayA ] shrIkha.nDake khaTTe-mIThe svAdakI ati lolupatAse [rasAlam pItvA ] shrIkhaNDako pItA huA bhI [gA.n dugdham dogdhi iv nUnam ] svaya.n gAyakA dUdh pI rahA hai aisA mAnanevAle puruShake samAn hai
bhAvArtha : — jaise hAthIko ghAsake aur sundar AhArake bhinna svAdakA bhAn nahI.n hotA usIprakAr aj~nAnIko pudgalakarmake aur apane bhinna svAdakA bhAn nahI.n hotA; isaliye vah ekAkArarUpase rAgAdime.n pravR^itta hotA hai . jaise shrIkhaNDakA svAdalolup puruSh, (shrIkhaNDake) svAdabhedako na jAnakar, shrIkhaNDake svAdako mAtra dUdhakA svAd jAnatA hai usIprakAr aj~nAnI jIv sva-parake mishra svAdako apanA svAd samajhatA hai .57.
176