ye khalu pudgaladravyANA.n pariNAmA gorasavyAptadadhidugdhamadhurAmlapariNAmavatpudgaladravyavyAptatven bhavanto j~nAnAvaraNAni bhavanti tAni taTasthagorasAdhyakSha iv na nAm karoti j~nAnI, kintu yathA sa gorasAdhyakShastaddarshanamAtmavyAptatven prabhavadvayApya pashyatyev tathA pudgaladravyapariNAmanimitta.n j~nAnamAtmavyApyatven prabhavadvayApya jAnAtyev . eva.n j~nAnI j~nAnasyaiv kartA syAt .
evamev cha j~nAnAvaraNapadaparivartanen karmasUtrasya vibhAgenopanyAsAddarshanAvaraNavedanIy- mohanIyAyurnAmagotrAntarAyasUtraiH saptabhiH sah moharAgadveShakrodhamAnamAyAlobhanokarmamanovachanakAy- shrotrachakShurghrANarasanasparshanasUtrANi ShoDash vyAkhyeyAni . anayA dishAnyAnyapyUhyAni .
ja.n bhAva.n suhamasuha.n karedi AdA sa tassa khalu kattA .
TIkA : — jaise dUdh-dahI jo ki gorasake dvArA vyApta hokar utpanna honevAle gorasake mIThe-khaTTe pariNAm hai.n, unhe.n gorasakA taTastha dR^iShTA puruSh karatA nahI.n hai, isIprakAr j~nAnAvaraNAdik jo ki vAstavame.n pudgaladravyake dvArA vyApta hokar utpanna honevAle pudgaladravyake pariNAm hai.n, unhe.n j~nAnI karatA nahI.n hai.n; kintu jaise vah gorasakA dR^iShTA, svataH (dekhanevAlese) vyApta hokar utpanna honevAle goras-pariNAmake darshaname.n vyApta hokar, mAtra dekhatA hI hai, isIprakAr j~nAnI, svataH (j~nAnIse) vyApta hokar utpanna honevAle, pudgaladravya-pariNAm jisakA nimitta hai aise j~nAname.n vyApta hokar, mAtra jAnatA hI hai . isaprakAr j~nAnI j~nAnakA hI kartA hai .
aur isIprakAr ‘j~nAnAvaraN’ pad palaTakar karma-sUtrakA (karmakI gAthAkA)vibhAg karake kathan karanese darshanAvaraN, vedanIy, mohanIy, Ayu, nAm, gotra aur antarAyake sAt sUtra tathA unake sAth moh, rAg, dveSh, krodh, mAn, mAyA, lobh, nokarma, man, vachan, kAy, shrotra, chakShu, ghrAN, rasan aur sparshanake solah sUtra vyAkhyAnarUp karanA; aur is upadeshase anya bhI vichAr lenA ..101..
ab yah kahate hai.n ki aj~nAnI bhI paradravyake bhAvakA kartA nahI.n hai : —