jah rAyA vavahArA dosaguNuppAdago tti Alavido .
yathA lokasya vyApyavyApakabhAven svabhAvat evotpadyamAneShu guNadoSheShu vyApyavyApak- bhAvAbhAve.api tadutpAdako rAjetyupachAraH, tathA pudgaladravyasya vyApyavyApakabhAven svabhAvat evotpadyamAneShu guNadoSheShu vyApyavyApakabhAvAbhAve.api tadutpAdako jIv ityupachAraH .
gAthArtha : — [yathA ] jaise [rAjA ] rAjAko [doShaguNotpAdakaH iti ] prajAke doSh aur guNo.nko utpanna karanevAlA [vyavahArAt ] vyavahArase [AlapitaH ] kahA hai, [tathA ] usIprakAr [jIvaH ] jIvako [dravyaguNotpAdak ] pudgaladravyake dravya-guNako utpanna karanevAlA [vyavahArAt ] vyavahArase [bhaNitaH ] kahA gayA hai .
TIkA : — jaise prajAke guNadoSho.nme.n aur prajAme.n vyApyavyApakabhAv honese sva-bhAvase hI (prajAke apane bhAvase hI) un guN-doSho.nkI utpatti hone par bhI — yadyapi un guN-doSho.nme.n aur rAjAme.n vyApyavyApakabhAvakA abhAv hai tathApi yah upachArase kahA jAtA hai ki ‘unakA utpAdak rAjA hai’; isIprakAr pudgaladravyake guNadoSho.nme.n aur pudgaladravyame.n vyApyavyApakabhAv honese sva-bhAvase hI (pudgaladravyake apane bhAvase hI) un guNadoSho.nkI utpatti hone par bhI — yadyapi un guNadoSho.nme.n aur jIvame.n vyApyavyApakabhAvakA abhAv hai tathApi — ‘unakA utpAdak jIv hai’ aisA upachAr kiyA jAtA hai .
bhAvArtha : — jagatme.n kahA jAtA hai ki ‘yathA rAjA tathA prajA’ . is kahAvatase prajAke guNadoSho.nko utpanna karanevAlA rAjA kahA jAtA hai . isIprakAr pudgaladravyake guNadoSho.nko utpanna karanevAlA jIv kahA jAtA hai . paramArthadR^iShTise dekhA jAy to yah yathArtha nahI.n, kintu upachAr hai ..108..
ab AgekI gAthAkA sUchak kAvya kahate hai.n : —
190