bandhachintAprabandho mokShaheturityanye, tadapyasat; na karmabaddhasya bandhachintAprabandho mokShahetuH, ahetutvAt, nigaDAdibaddhasya bandhachintAprabandhavat . eten karmabandhaviShayachintAprabandhAtmak- vishuddhadharmadhyAnAndhabuddhayo bodhyante .
gAthArtha : — [yathA ] jaise [bandhanabaddhaH ] bandhano.nse ba.NdhA huA puruSh [bandhAn chintayan ] bandho.nke vichAr ka ranese [vimokSham na prApnoti ] muktiko prApta nahI.n karatA (arthAt bandhase nahI.n ChUTatA), [tathA ] isIprakAr [jIvaH api ] jIv bhI [bandhAn chintayan ] bandho.nke vichAr ka ranese [vimokSham na prApnoti ] mokShako prApta nahI.n karatA .
TIkA : — anya kitane hI log yah kahate hai.n ki ‘bandha sambandhI vichAr shrR^i~N.hkhalA mokShakA kAraN hai’, kintu yah bhI asat hai; karmase ba.Ndhe hue (jIv) ko bandha sambandhI vichArakI shrR^i~N.hkhalA mokShakA kAraN nahI.n hai, kyo.nki jaise be.DI Adise ba.Ndhe hue (puruSh)ko us bandha sambandhI vichArashrR^i~N.hkhalA ( – vichArakI para.nparA) bandhase ChUTanekA kAraN nahI.n hai, usIprakAr karmase ba.Ndhe hue (puruSh)ko karmabandha sambandhI vichArashrR^i~N.hkhalA karmabandhase mukta honekA kAraN nahI.n hai . is (kathan)se, karmabandha sambandhI vichArashrR^i~N.hkhalAtmak vishuddha ( – shubh) dharmadhyAnase jinakI buddhi andha hai, unhe.n samajhAyA jAtA hai .
bhAvArtha : — karmabandhakI chintAme.n man lagA rahe to bhI mokSha nahI.n hotA . yah to dharmadhyAnarUp shubh pariNAm hai . jo keval (mAtra) shubh pariNAmase hI mokSha mAnate hai.n, unhe.n yahA.N upadesh diyA gayA hai ki — shubh pariNAmase mokSha nahI.n hotA ..291..
‘‘(yadi bandhake svarUpake j~nAnamAtrase bhI mokSha nahI.n hotA aur bandhake vichAr karanese bhI mokSha nahI.n hotA) tab phi ra mokShakA kAraN kyA hai ?’’ aisA prashna hone par ab mokShakA upAy batAte hai.n : —