yasyAH seTikA bhavati ? na khalvanyA seTikA seTikAyAH, kintu svasvAmya.nshAvevAnyau . kimatra sAdhya.n svasvAmya.nshavyavahAreN ? na kimapi . tarhi na kasyApi seTikA, seTikA seTikaiveti nishchayaH . yathAya.n draShTAntastathAya.n dArShTAntik : — chetayitAtra tAvad j~nAnaguNanirbharasvabhAva.n dravyam . tasya tu vyavahAreN j~neya.n pudgalAdi paradravyam . athAtra pudgalAdeH paradravyasya j~neyasya j~nAyakashchetayitA ki.n bhavati ki.n na bhavatIti tadubhayatattva- sambandho mImA.nsyate — yadi chetayitA pudgalAderbhavati tadA yasya yadbhavati tattadev bhavati yathAtmano j~nAna.n bhavadAtmaiv bhavatIti tattvasambandhe jIvati chetayitA pudgalAderbhavan pudgalAdirev bhavet; eva.n sati chetayituH svadravyochChedaH . na cha dravyAntar- sa.nkra masya pUrvamev pratiShiddhatvAddravyasyAstyuchChedaH . tato na bhavati chetayitA pudgalAdeH . yadi na bhavati chetayitA pudgalAdestarhi kasya chetayitA bhavati ? chetayiturev chetayitA bhavati . nanu kataro.anyashchetayitA chetayituryasya chetayitA bhavati ? na jAyegA . parantu dravyakA uchChed to nahI.n hotA, kyo.nki ek dravyakA anya dravyarUpame.n sa.nkramaN honekA to pahale hI niShedh kiyA gayA hai . isase (yah siddha huA ki) kalaI dIvAr-AdikI nahI.n hai . (ab Age aur vichAr karate hai.n :) yadi kalaI dIvAr-AdikI nahI.n hai, to kalaI kisakI hai ? kalaIkI hI kalaI hai . (is) kalaIse bhinna aisI dUsarI kaunasI kalaI hai ki jisakI (yah) kalaI hai ? (is) kalaIse bhinna anya koI kalaI nahI.n hai, kintu ve do sva-svAmirUp a.nsh hI hai.n . yahA.N sva-svAmirUp a.nsho.nke vyavahArase kyA sAdhya hai ? kuCh bhI sAdhya nahI.n hai . tab phi ra kalaI kisIkI nahI.n hai, kalaI kalaI hI hai — yah nishchay hai . (isaprakAr dR^iShTAnta kahA .) jaise yah dR^iShTAnta hai, usIprakAr yahA.N yah dArShTAnta hai : — is jagatame.n chetayitA hai (chetanevAlA arthAt AtmA hai) vah j~nAnaguNase paripUrNa svabhAvavAlA dravya hai . pudgalAdikA paradravya vyavahArase us chetayitAkA, (AtmAkA) j~ney ( – j~nAt hone yogya) hai . ab, ‘j~nAyak ( – jAnanevAlA) chetayitA, j~ney jo pudgalAdikA paradravya unakA hai yA nahI.n ?’ — isaprakAr yahA.N un dono.nke tAttvik sambandhakA vichAr karate hai.n : — yadi chetayitA pudgalAdikA ho to kyA ho isakA pratham vichAr karate hai.n : ‘jisakA jo hotA hai vah vahI hotA hai, jaise AtmAkA j~nAn honese j~nAn vah AtmA hI hai; ‘ — aisA tAttvik sambandha jIvit ( – vidyamAn) honese, chetayitA yadi pudgalAdikA ho to chetayitA vah pudgalAdikA hI hove (arthAt chetayitA pudgalAdisvarUp hI honA chAhie, pudgalAdise bhinna dravya nahI.n honA chAhie); aisA hone par, chetayitAke svadravyakA uchChed ho jAyegA . kintu dravyakA uchChed to nahI.n hotA, kyo.nki ek dravyakA anya dravyarUpame.n sa.nkramaN honekA to pahale hI niShedh kar diyA hai . isaliye (yah siddha huA ki) chetayitA pudgalAdikA