nanu kramAkramapravR^ittAnantadharmamayasyAtmanaH katha.n j~nAnamAtratvam ? parasparavyatiriktAnantadharma- samudAyapariNataikaj~naptimAtrabhAvarUpeN svayamev bhavanAt . at evAsya j~nAnamAtraikabhAvAntaH-
(uttar : — ) prasiddhatva aur 1prasAdhyamAnatvake kAraN lakShaN aur lakShyakA vibhAg kiyA gayA hai. j~nAn prasiddha hai, kyo.nki j~nAnamAtrako svasa.nvedanase siddhapanA hai (arthAt j~nAn sarva prANiyo.nko svasa.nvedanarUp anubhavame.n AtA hai); vah prasiddha aise j~nAnake dvArA prasAdhyamAn, tad-avinAbhUt ( – j~nAnake sAth avinAbhAvI sambandhavAlA) ananta dharmo.nkA samudAyarUp mUrti AtmA hai. (j~nAn prasiddha hai; aur j~nAnake sAth jinakA avinAbhAvI sambandha hai aise ananta dharmo.nkA samudAyasvarUp AtmA us j~nAnake dvArA prasAdhyamAn hai.) isaliye j~nAnamAtrame.n achalitapanese sthApit dR^iShTike dvArA, kramarUp aur akramarUp pravartamAn, tad-avinAbhUt ( – j~nAnake sAth avinAbhAvI sambandhavAlA) anantadharmasamUh jo kuCh jitanA lakShit hotA hai, vah sab vAstavame.n ek AtmA hai.
kisaprakAr hai ?
(uttar : — ) paraspar bhinna aise ananta dharmo.nke samudAyarUpase pariNat ek j~naptimAtra bhAvarUpase svaya.n hI hai, isaliye (arthAt paraspar bhinna aise ananta dharmo.nke samudAyarUpase pariNamit jo ek jAnanakriyA hai, us jAnanakriyAmAtra bhAvarUpase svaya.n hI hai, isaliye) AtmAke j~nAnamAtratA hai. isIliye usake j~nAnamAtra ekabhAvakI antaHpAtinI ( – j~nAnamAtra ek bhAvake bhItar A jAnevAlI – ) ana.nt shaktiyA.N uChalatI hai.n. (AtmAke jitane dharma hai.n un sabako, lakShaNabhedase bhed hone par bhI, pradeshabhed nahI.n hai; AtmAke ek pariNAmame.n sabhI dharmo.nkA pariNaman rahatA hai. isaliye AtmAke ek j~nAnamAtra bhAvake bhItar ananta shaktiyA.N rahatI hai.n. isaliye j~nAnamAtra bhAvame.n — j~nAnamAtra bhAvasvarUp AtmAme.n — ananta shaktiyA.N uChalatI hai.n.) uname.nse kitanI hI shaktiyA.N nimna prakAr hai.n —
Atmadravyake kAraNabhUt aise chaitanyamAtra bhAvakA dhAraN jisakA lakShaN arthAt svarUp hai aisI jIvatvashakti. (Atmadravyake kAraNabhUt aise chaitanyamAtrabhAvarUpI bhAvaprANakA dhAraN 1 prasAdhyamAn = prasiddha ki yA jAtA ho. (j~nAn prasiddha hai aur AtmA prasAdhyamAn hai.)