നാന്യസ്യാനുപലഭ്യമാനത്വാദിതി കേചിത് . മജ്ജിതാവദുഭയാത്മകത്വാദാത്മകര്മോഭയമേവ ജീവഃ കാര്ത്സ്ന്യതഃ കര്മണോതിരിക്തത്വേനാന്യസ്യാനുപലഭ്യമാനത്വാദിതി കേചിത് . അര്ഥക്രിയാസമര്ഥഃ കര്മസംയോഗ ഏവ ജീവഃ കര്മസംയോഗാത്ഖട്വായാ ഇവ അഷ്ടകാഷ്ഠസംയോഗാദതിരിക്തത്വേനാന്യസ്യാനുപലഭ്യമാനത്വാദിതി കേചിത് . ഏവമേവംപ്രകാരാ ഇതരേപി ബഹുപ്രകാരാഃ പരമാത്മേതി വ്യപദിശന്തി ദുര്മേധസഃ, കിന്തു ന തേ പരമാര്ഥവാദിഭിഃ പരമാര്ഥവാദിന ഇതി നിര്ദിശ്യന്തേ .

കുതഃ — കഹതേ ഹൈം കി സാതാ-അസാതാരൂപസേ വ്യാപ്ത സമസ്ത തീവ്രമന്ദത്വഗുണോംസേ ഭേദരൂപ ഹോനേവാലാ കര്മകാ അനുഭവ ഹീ ജീവ ഹൈ, ക്യോംകി സുഖഃദുഖസേ അന്യ അലഗ കോഈ ജീവ ദിഖാഈ നഹീം ദേതാ .൬. കോഈ കഹതേ ഹൈം കി ശ്രീഖണ്ഡകീ ഭാ തി ഉഭയരൂപ മിലേ ഹുഏ ആത്മാ ഔര കര്മ, ദോനോം മിലകര ഹീ ജീവ ഹൈം, ക്യോംകി സമ്പൂര്ണതയാ കര്മോംസേ ഭിന്ന അലഗ കോഈ ജീവ ദിഖാഈ നഹീം ദേതാ .൭. കോഈ കഹതേ ഹൈം കി അര്ഥക്രിയാമേം (പ്രയോജനഭൂത ക്രിയാമേം) സമര്ഥ ഐസാ ജോ കര്മകാ സംയോഗ വഹ ഹീ ജീവ ഹൈ, ക്യോംകി ജൈസേ ആഠ ലകഡിയോംകേ സംയോഗസേ ഭിന്ന അലഗ കോഈ പലംഗ ദിഖാഈ നഹീം ദേതാ ഇസീ പ്രകാര കര്മോംകേ സംയോഗസേ അന്യ അലഗ കോഈ ജീവ ദിഖാഈ നഹീം ദേതാ . (ആഠ ലകഡിയാം മിലകര പലംഗ ബനാ തബ വഹ അര്ഥക്രിയാമേം സമര്ഥ ഹുആ; ഇസീപ്രകാര യഹാ ഭീ ജാനനാ .) .൮. ഇസപ്രകാര ആഠ പ്രകാര തോ യഹ കഹേ ഔര ഐസേ ഐസേ അന്യ ഭീ അനേക പ്രകാരകേ ദുര്ബുദ്ധി (വിവിധ പ്രകാരസേ) പരകോ ആത്മാ കഹതേ ഹൈം; പരന്തു പരമാര്ഥകേ ജ്ഞാതാ ഉന്ഹേം സത്യാര്ഥവാദീ നഹീം കഹതേ .

ഭാവാര്ഥ : — ജീവ-അജീവ ദോനോം അനാദികാലസേ ഏകക്ഷേത്രാവഗാഹസംയോഗരൂപസേ മിലേ ഹുഏ ഹൈം, ഔര അനാദികാലസേ ഹീ പുദ്ഗലകേ സംയോഗസേ ജീവകീ അനേക വികാരസഹിത അവസ്ഥായേം ഹോ രഹീ ഹൈം . പരമാര്ഥദൃഷ്ടിസേ ദേഖനേ പര, ജീവ തോ അപനേ ചൈതന്യത്വ ആദി ഭാവോംകോ നഹീം ഛോഡതാ ഔര പുദ്ഗല അപനേ മൂര്തിക ജഡത്വ ആദികോ നഹീം ഛോഡതാ . പരന്തു ജോ പരമാര്ഥകോ നഹീം ജാനതേ വേ സംയോഗസേ ഹുഏ ഭാവോംകോ ഹീ ജീവ കഹതേ ഹൈം; ക്യോംകി പരമാര്ഥസേ ജീവകാ സ്വരൂപ പുദ്ഗലസേ ഭിന്ന സര്വജ്ഞകോ ദിഖാഈ ദേതാ ഹൈ തഥാ സര്വജ്ഞകീ പരമ്പരാകേ ആഗമസേ ജാനാ ജാ സകതാ ഹൈ, ഇസലിയേ ജിനകേ മതമേം സര്വജ്ഞ നഹീം ഹൈം വേ അപനീ ബുദ്ധിസേ അനേക കല്പനായേം കരകേ കഹതേ ഹൈം . ഉനമേംസേ വേദാന്തീ, മീമാംസക, സാംഖ്യ, യോഗ, ബൌദ്ധ, നൈയായിക, വൈശേഷിക, ചാര്വാക ആദി മതോംകേ ആശയ ലേകര ആഠ പ്രകാര തോ പ്രഗട കഹേ ഹൈം; ഔര അന്യ ഭീ അപനീ-അപനീ ബുദ്ധിസേ അനേക കല്പനായേം കരകേ അനേക പ്രകാരസേ കഹതേ ഹൈം സോ കഹാ തക കഹാ ജായേ ?.൩൯ സേ ൪൩..

ഐസാ കഹനേവാലേ സത്യാര്ഥവാദീ ക്യോം നഹീം ഹൈം സോ കഹതേ ഹൈം : —

൯൦