സര്വേ ഏവൈതേധ്യവസാനാദയോ ഭാവാഃ ജീവാ ഇതി യദ്ഭഗവദ്ഭിഃ സകലജ്ഞൈഃ പ്രജ്ഞപ്തം തദഭൂതാര്ഥസ്യാപി വ്യവഹാരസ്യാപി ദര്ശനമ് . വ്യവഹാരോ ഹി വ്യവഹാരിണാം മ്ലേച്ഛഭാഷേവ മ്ലേച്ഛാനാം പരമാര്ഥപ്രതിപാദകത്വാദ- പരമാര്ഥോപി തീര്ഥപ്രവൃത്തിനിമിത്തം ദര്ശയിതും ന്യായ്യ ഏവ . തമന്തരേണ തു ശരീരാജ്ജീവസ്യ പരമാര്ഥതോ സമാവിഷ്ട ഹോ ജാതേ ഹൈം; ഇസലിയേ, യദ്യപി വേ ചൈതന്യകേ സാഥ സമ്ബന്ധ ഹോനേകാ ഭ്രമ ഉത്പന്ന കരതേ ഹൈം തഥാപി, വേ ആത്മസ്വഭാവ നഹീം ഹൈം, കിന്തു പുദ്ഗലസ്വഭാവ ഹൈം .
ഭാവാര്ഥ : — ജബ കര്മോദയ ആതാ ഹൈ തബ യഹ ആത്മാ ദുഃഖരൂപ പരിണമിത ഹോതാ ഹൈ ഔര ദുഃഖരൂപ ഭാവ ഹൈ വഹ അധ്യവസാന ഹൈ, ഇസലിയേ ദുഃഖരൂപ ഭാവമേം ( – അധ്യവസാനമേം) ചേതനതാകാ ഭ്രമ ഉത്പന്ന ഹോതാ ഹൈ . പരമാര്ഥസേ ദുഃഖരൂപ ഭാവ ചേതന നഹീം ഹൈ, കര്മജന്യ ഹൈ ഇസലിയേ ജഡ ഹീ ഹൈ ..൪൫..
അബ പ്രശ്ന ഹോതാ ഹൈ കി യദി അധ്യവസാനാദി ഭാവ ഹൈം വേ പുദ്ഗലസ്വഭാവ ഹൈം തോ സര്വജ്ഞകേ ആഗമമേം ഉന്ഹേം ജീവരൂപ ക്യോം കഹാ ഗയാ ഹൈ ? ഉസകേ ഉത്തരസ്വരൂപ ഗാഥാസൂത്ര കഹതേ ഹൈം : —
യേ സര്വ അധ്യവസാന ആദിക ഭാവകോ ജ ഹ ജിവ കഹേ ..൪൬..
ഗാഥാര്ഥ : — [ഏതേ സര്വേ ] യഹ സബ [അധ്യവസാനാദയഃ ഭാവാഃ ] അധ്യവസാനാദി ഭാവ [ജീവാഃ ] ജീവ ഹൈം ഇസപ്രകാര [ജിനവരൈഃ ] ജിനവരോംനേ [ഉപദേശഃ വര്ണിതഃ ] ജോ ഉപദേശ ദിയാ ഹൈ സോ [വ്യവഹാരസ്യ ദര്ശനമ് ] വ്യവഹാരനയ ദിഖായാ ഹൈ .
ടീകാ : — യഹ സബ ഹീ അധ്യവസാനാദി ഭാവ ജീവ ഹൈം ഐസാ ജോ ഭഗവാന സര്വജ്ഞദേവോംനേ കഹാ ഹൈ വഹ, യദ്യപി വ്യവഹാരനയ അഭൂതാര്ഥ ഹൈ തഥാപി, വ്യവഹാരനയകോ ഭീ ബതായാ ഹൈ; ക്യോംകി ജൈസേ മ്ലേച്ഛഭാഷാ മ്ലേച്ഛോംകോ വസ്തുസ്വരൂപ ബതലാതീ ഹൈ ഉസീപ്രകാര വ്യവഹാരനയ വ്യവഹാരീ ജീവോംകോ