സ്വസ്വലക്ഷണവൈലക്ഷണ്യേനാനുഭൂയമാനതായാം ഭൂതാര്ഥമ്, അഥ ച നിര്വിലക്ഷണസ്വലക്ഷണൈകജീവസ്വഭാവസ്യാനുഭൂയ- മാനതായാമഭൂതാര്ഥമ് . അഥൈവമമീഷു പ്രമാണനയനിക്ഷേപേഷു ഭൂതാര്ഥത്വേനൈകോ ജീവ ഏവ പ്രദ്യോതതേ .
ക്വചിദപി ച ന വിദ്മോ യാതി നിക്ഷേപചക്രമ് .
ന്നനുഭവമുപയാതേ ഭാതി ന ദ്വൈതമേവ ..൯..
നിക്ഷേപ ഹേ . വര്തമാന പര്യായസേ വസ്തുകോ വര്തമാനമേം കഹനാ സോ ഭാവ നിക്ഷേപ ഹൈ . ഇന ചാരോം നിക്ഷേപോംകാ അപനേ-അപനേ ലക്ഷണഭേദസേ (വിലക്ഷണരൂപസേ — ഭിന്ന ഭിന്ന രൂപസേ) അനുഭവ കിയേ ജാനേപര വേ ഭൂതാര്ഥ ഹൈം, സത്യാര്ഥ ഹൈം; ഔര ഭിന്ന ലക്ഷണസേ രഹിത ഏക അപനേ ചൈതന്യലക്ഷണരൂപ ജീവസ്വഭാവകാ അനുഭവ കരനേപര വേ ചാരോം ഹീ അഭൂതാര്ഥ ഹൈം, അസത്യാര്ഥ ഹൈം . ഇസപ്രകാര ഇന പ്രമാണ-നയ-നിക്ഷേപോംമേം ഭൂതാര്ഥരൂപസേ ഏക ജീവ ഹീ പ്രകാശമാന ഹൈ .
ഭാവാര്ഥ : — ഇന പ്രമാണ, നയ, നിക്ഷേപോംകാ വിസ്താരസേ കഥന തദ്വിഷയക ഗ്രന്ഥോംസേ ജാനനാ ചാഹിയേ; ഉനസേ ദ്രവ്യപര്യായസ്വരൂപ വസ്തുകീ സിദ്ധി ഹോതീ ഹൈ . വേ സാധക അവസ്ഥാമേം തോ സത്യാര്ഥ ഹീ ഹൈം, ക്യോംകി വേ ജ്ഞാനകേ ഹീ വിശേഷ ഹൈം . ഉനകേ ബിനാ വസ്തുകോ ചാഹേ ജൈസാ സാധാ ജായേ തോ വിപര്യയ ഹോ ജാതാ ഹൈ . അവസ്ഥാനുസാര വ്യവഹാരകേ അഭാവകീ തീന രീതിയാ ഹൈം : പ്രഥമ അവസ്ഥാമേം പ്രമാണാദിസേ യഥാര്ഥ വസ്തുകോ ജാനകര ജ്ഞാന-ശ്രദ്ധാനകീ സിദ്ധി കരനാ; ജ്ഞാന-ശ്രദ്ധാനകേ സിദ്ധ ഹോനേപര ശ്രദ്ധാനകേ ലിഏ പ്രമാണാദികീ കോഈ ആവശ്യകതാ നഹീം ഹൈ . കിന്തു അബ യഹ ദൂസരീ അവസ്ഥാമേം പ്രമാണാദികേ ആലമ്ബനസേ വിശേഷ ജ്ഞാന ഹോതാ ഹൈ ഔര രാഗ-ദ്വേഷ-മോഹകര്മകാ സര്വഥാ അഭാവരൂപ യഥാഖ്യാത ചാരിത്ര പ്രഗട ഹോതാ ഹൈ; ഉസസേ കേവലജ്ഞാനകീ പ്രാപ്തി ഹോതീ ഹൈ . കേവലജ്ഞാന ഹോനേകേ പശ്ചാത് പ്രമാണാദികാ ആലമ്ബന നഹീം രഹതാ . തത്പശ്ചാത് തീസരീ സാക്ഷാത് സിദ്ധ അവസ്ഥാ ഹൈ, വഹാ ഭീ കോഈ ആലമ്ബന നഹീം ഹൈ . ഇസപ്രകാര സിദ്ധ അവസ്ഥാമേം പ്രമാണ-നയ-നിക്ഷേപകാ അഭാവ ഹീ ഹൈ .
ഇസ അര്ഥകാ കലശരൂപ ശ്ലോക കഹതേ ഹൈം : —
ശ്ലോകാര്ഥ : — ആചാര്യ ശുദ്ധനയകാ അനുഭവ കരകേ കഹതേ ഹൈം കി — [അസ്മിന് സര്വംക ഷേ ധാമ്നി അനുഭവമ് ഉപയാതേ ] ഇന സമസ്ത ഭേദോംകോ ഗൌണ കരനേവാലാ ജോ ശുദ്ധനയകേ വിഷയഭൂത ചൈതന്യ-ചമത്കാരമാത്ര തേജഃപുഞ്ജ ആത്മാ ഹൈ, ഉസകാ അനുഭവ ഹോനേപര [നയശ്രീഃ ന ഉദയതി ] നയോംകീ ലക്ഷ്മീ ഉദിത നഹീം ഹോതീ, [പ്രമാണം അസ്തമ് ഏതി ] പ്രമാണ അസ്ത ഹോ ജാതാ ഹൈ [അപി ച ] ഔര [നിക്ഷേപചക്രമ് ക്വചിത് യാതി, ന വിദ്മഃ ] നിക്ഷേപോംകാ സമൂഹ കഹാം ചാലാ ജാതാ ഹൈ സോ