ପରମାର୍ଥେନାଵ୍ଯପଦେଶ୍ଯଜ୍ଞାନସ୍ଵଭାଵାଦପ୍ରଚ୍ଯଵନାତ୍ ପ୍ରତ୍ଯାଖ୍ଯାନଂ ଜ୍ଞାନମେଵେତ୍ଯନୁଭଵନୀଯମ୍ .
ଅଥ ଜ୍ଞାତୁଃ ପ୍ରତ୍ଯାଖ୍ଯାନେ କୋ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଇତ୍ଯତ ଆହ — ଜହ ଣାମ କୋ ଵି ପୁରିସୋ ପରଦଵ୍ଵମିଣଂ ତି ଜାଣିଦୁଂ ଚଯଦି .
ଯଥା ହି କଶ୍ଚିତ୍ପୁରୁଷଃ ସମ୍ଭ୍ରାନ୍ତ୍ଯା ରଜକାତ୍ପରକୀଯଂ ଚୀଵରମାଦାଯାତ୍ମୀଯପ୍ରତିପତ୍ତ୍ଯା ପରିଧାଯ ରହିତ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ଜ୍ଞାନସ୍ଵଭାଵସେ ସ୍ଵଯଂ ଛୂଟା ନହୀଂ ହୈ, ଇସଲିଏ ପ୍ରତ୍ଯାଖ୍ଯାନ ଜ୍ଞାନ ହୀ ହୈ — ଐସା ଅନୁଭଵ କରନା ଚାହିଏ .
ଭାଵାର୍ଥ : — ଆତ୍ମାକୋ ପରଭାଵକେ ତ୍ଯାଗକା କର୍ତୃତ୍ଵ ହୈ ଵହ ନାମମାତ୍ର ହୈ . ଵହ ସ୍ଵଯଂ ତୋ ଜ୍ଞାନସ୍ଵଭାଵ ହୈ . ପରଦ୍ରଵ୍ଯକୋ ପର ଜାନା, ଔର ଫି ର ପରଭାଵକା ଗ୍ରହଣ ନ କରନା ଵହୀ ତ୍ଯାଗ ହୈ . ଇସପ୍ରକାର, ସ୍ଥିର ହୁଆ ଜ୍ଞାନ ହୀ ପ୍ରତ୍ଯାଖ୍ଯାନ ହୈ, ଜ୍ଞାନକେ ଅତିରିକ୍ତ କୋଈ ଦୂସରା ଭାଵ ନହୀଂ ହୈ ..୩୪..
ଅବ ଯହାଁ ଯହ ପ୍ରଶ୍ନ ହୋତା ହୈ କି ଜ୍ଞାତାକା ପ୍ରତ୍ଯାଖ୍ଯାନ ଜ୍ଞାନ ହୀ କହା ହୈ, ତୋ ଉସକା ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ କ୍ଯା ହୈ ? ଉସକେ ଉତ୍ତରମେଂ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ-ଦାର୍ଷ୍ଟାନ୍ତରୂପ ଗାଥା କହତେ ହୈଂ : —
ତ୍ଯୋଂ ଔରକେ ହୈଂ ଜାନକର ପରଭାଵ ଜ୍ଞାନୀ ପରିତ୍ଯଜେ ..୩୫..
ଗାଥାର୍ଥ : — [ଯଥା ନାମ ] ଜୈସେ ଲୋକମେଂ [କଃ ଅପି ପୁରୁଷଃ ] କୋଈ ପୁରୁଷ [ପରଦ୍ରଵ୍ଯମ୍ ଇଦମ୍ ଇତି ଜ୍ଞାତ୍ଵା ] ପରଵସ୍ତୁକୋ ‘ଯହ ପରଵସ୍ତୁ ହୈ’ ଐସା ଜାନେ ତୋ ଐସା ଜାନକର [ତ୍ଯଜତି ] ପରଵସ୍ତୁକା ତ୍ଯାଗ କରତା ହୈ, [ତଥା ] ଉସୀପ୍ରକାର [ଜ୍ଞାନୀ ] ଜ୍ଞାନୀ ପୁରୁଷ [ସର୍ଵାନ୍ ] ସମସ୍ତ [ପରଭାଵାନ୍ ] ପରଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକେ ଭାଵୋଂକୋ [ଜ୍ଞାତ୍ଵା ] ‘ଯହ ପରଭାଵ ହୈ’ ଐସା ଜାନକର [ଵିମୁଞ୍ଚତି ] ଉନକୋ ଛୋଡ଼ ଦେତା ହୈ .
ଟୀକା : — ଜିସପ୍ରକାର — କୋଈ ପୁରୁଷ ଧୋବୀକେ ଘରସେ ଭ୍ରମଵଶ ଦୂସରେକା ଵସ୍ତ୍ର ଲାକର, ଉସେ ଅପନା ସମଝକର ଓଢ଼କର ସୋ ରହା ହୈ ଔର ଅପନେ ଆପ ହୀ ଅଜ୍ଞାନୀ ( – ଯହ ଵସ୍ତ୍ର ଦୂସରେକା ହୈ ଐସେ ଜ୍ଞାନସେ ରହିତ) ହୋ ରହା ହୈ; (କିନ୍ତୁ) ଜବ ଦୂସରା ଵ୍ଯକ୍ତି ଉସ ଵସ୍ତ୍ରକା ଛୋର (ପଲ୍ଲା) ପକଡ଼କର ଖୀଂଚତା