ଯତଃ ଏତେଽଧ୍ଯଵସାନାଦଯଃ ସମସ୍ତା ଏଵ ଭାଵା ଭଗଵଦ୍ଭିର୍ଵିଶ୍ଵସାକ୍ଷିଭିରର୍ହଦ୍ଭିଃ ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯପରିଣାମମଯତ୍ଵେନ ପ୍ରଜ୍ଞପ୍ତାଃ ସନ୍ତଶ୍ଚୈତନ୍ଯଶୂନ୍ଯାତ୍ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯାଦତିରିକ୍ତତ୍ଵେନ ପ୍ରଜ୍ଞାପ୍ଯମାନଂ ଚୈତନ୍ଯସ୍ଵଭାଵଂ ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯଂ ଭଵିତୁଂ ନୋତ୍ସହନ୍ତେ; ତତୋ ନ ଖଲ୍ଵାଗମଯୁକ୍ତିସ୍ଵାନୁଭଵୈର୍ବାଧିତପକ୍ଷତ୍ଵାତ୍ତ- ଦାତ୍ମଵାଦିନଃ ପରମାର୍ଥଵାଦିନଃ . ଏତଦେଵ ସର୍ଵଜ୍ଞଵଚନଂ ତାଵଦାଗମଃ . ଇଯଂ ତୁ ସ୍ଵାନୁଭଵଗର୍ଭିତା ଯୁକ୍ତିଃ — ନ ଖଲୁ ନୈସର୍ଗିକରାଗଦ୍ଵେଷକଲ୍ମାଷିତମଧ୍ଯଵସାନଂ ଜୀଵଃ ତଥାଵିଧାଧ୍ଯଵସାନାତ୍ କାର୍ତସ୍ଵରସ୍ଯେଵ ଶ୍ଯାମିକାଯା ଅତିରିକ୍ତତ୍ଵେନାନ୍ଯସ୍ଯ ଚିତ୍ସ୍ଵଭାଵସ୍ଯ ଵିଵେଚକୈଃ ସ୍ଵଯମୁପଲଭ୍ଯମାନତ୍ଵାତ୍ . ନ ଖଲ୍ଵନା-
ସବ କେଵଲୀଜିନ ଭାଷିଯା, କିସ ରୀତ ଜୀଵ କହୋ ଉନ୍ହେଂ ? ୪୪..
ଗାଥାର୍ଥ : — [ଏତେ ] ଯହ ପୂର୍ଵକଥିତ ଅଧ୍ଯଵସାନ ଆଦି [ସର୍ଵେ ଭାଵାଃ ] ଭାଵ ହୈଂ ଵେ ସଭୀ [ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯପରିଣାମନିଷ୍ପନ୍ନାଃ ] ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯକେ ପରିଣାମସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ହୈଂ ଇସପ୍ରକାର [କେଵଲିଜିନୈଃ ] କେଵଲୀ ସର୍ଵଜ୍ଞ ଜିନେନ୍ଦ୍ରଦେଵୋଂନେ [ଭଣିତାଃ ] କହା ହୈ [ତେ ] ଉନ୍ହେଂ [ଜୀଵଃ ଇତି ] ଜୀଵ ଐସା [କଥଂ ଉଚ୍ଯନ୍ତେ ] କୈସେ କହା ଜା ସକତା ହୈ ?
ଟୀକା : — ଯହ ସମସ୍ତ ହୀ ଅଧ୍ଯଵସାନାଦି ଭାଵ, ଵିଶ୍ଵକେ (ସମସ୍ତ ପଦାର୍ଥୋଂକେ) ସାକ୍ଷାତ୍ ଦେଖନେଵାଲେ ଭଗଵାନ (ଵୀତରାଗ ସର୍ଵଜ୍ଞ) ଅରହଂତଦେଵୋଂକେ ଦ୍ଵାରା ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯକେ ପରିଣାମମଯ କହେ ଗଯେ ହୈଂ ଇସଲିଯେ, ଵେ ଚୈତନ୍ଯସ୍ଵଭାଵମଯ ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯ ହୋନେକେ ଲିଯେ ସମର୍ଥ ନହୀଂ ହୈଂ କି ଜୋ ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯ ଚୈତନ୍ଯଭାଵସେ ଶୂନ୍ଯ ଐସେ ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯସେ ଅତିରିକ୍ତ (ଭିନ୍ନ) କହା ଗଯା ହୈ; ଇସଲିଯେ ଜୋ ଇନ ଅଧ୍ଯଵସାନାଦିକକୋ ଜୀଵ କହତେ ହୈଂ ଵେ ଵାସ୍ତଵମେଂ ପରମାର୍ଥଵାଦୀ ନହୀଂ ହୈଂ; କ୍ଯୋଂକି ଆଗମ, ଯୁକ୍ତି ଔର ସ୍ଵାନୁଭଵସେ ଉନକା ପକ୍ଷ ବାଧିତ ହୈ . ଉସମେଂ, ‘ଵେ ଜୀଵ ନହୀଂ ହୈଂ ’ ଯହ ସର୍ଵଜ୍ଞକା ଵଚନ ହୈ ଵହ ତୋ ଆଗମ ହୈ ଔର ଵହ (ନିମ୍ନୋକ୍ତ) ସ୍ଵାନୁଭଵଗର୍ଭିତ ଯୁକ୍ତି ହୈ : — ସ୍ଵଯମେଵ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ରାଗ-ଦ୍ଵେଷକେ ଦ୍ଵାରା ମଲିନ ଅଧ୍ଯଵସାନ ହୈଂ ଵେ ଜୀଵ ନହୀଂ ହୈ; କ୍ଯୋଂକି, କାଲିମାସେ ଭିନ୍ନ ସୁଵର୍ଣକୀ ଭାଂତି, ତଥାଵିଧ ଅଧ୍ଯଵସାନସେ ଭିନ୍ନ ଅନ୍ଯ ଚିତ୍ସ୍ଵଭାଵରୂପ ଜୀଵ ଭେଦଜ୍ଞାନିଯୋଂକେ ଦ୍ଵାରା ସ୍ଵଯଂ