ର୍ଭଵତୁ ସମଯସାରଵ୍ଯାଖ୍ଯଯୈଵାନୁଭୂତେଃ ..୩..
ଜିସମେଂ ସମସ୍ତ ପଦାର୍ଥ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷ ଭାସିତ ହୋତେ ହୈଂ . ଵହ ଅନନ୍ତ ଧର୍ମ ସହିତ ଆତ୍ମତତ୍ତ୍ଵକୋ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷ ଦେଖତା ହୈ ଇସଲିଯେ ଵହ ସରସ୍ଵତୀକୀ ମୂର୍ତି ହୈ . ଔର ଉସୀକେ ଅନୁସାର ଜୋ ଶ୍ରୁତଜ୍ଞାନ ହୈ ଵହ ଆତ୍ମତତ୍ତ୍ଵକୋ ପରୋକ୍ଷ ଦେଖତା ହୈ ଇସଲିଯେ ଵହ ଭୀ ସରସ୍ଵତୀକୀ ମୂର୍ତି ହୈ . ଔର ଦ୍ରଵ୍ଯଶ୍ରୁତ ଵଚନରୂପ ହୈ ଵହ ଭୀ ଉସକୀ ମୂର୍ତି ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ଵହ ଵଚନୋଂକେ ଦ୍ଵାରା ଅନେକ ଧର୍ମଵାଲେ ଆତ୍ମାକୋ ବତଲାତୀ ହୈ . ଇସପ୍ରକାର ସମସ୍ତ ପଦାର୍ଥୋଂକେ ତତ୍ତ୍ଵକୋ ବତାନେଵାଲୀ ଜ୍ଞାନରୂପ ତଥା ଵଚନରୂପ ଅନେକାଂତମଯୀ ସରସ୍ଵତୀକୀ ମୂର୍ତି ହୈ; ଇସୀଲିଯେ ସରସ୍ଵତୀକେ ଵାଣୀ, ଭାରତୀ, ଶାରଦା, ଵାଗ୍ଦେଵୀ ଇତ୍ଯାଦି ବହୁତସେ ନାମ କହେ ଜାତେ ହୈଂ . ଯହ ସରସ୍ଵତୀକେ ମୂର୍ତି ଅନନ୍ତଧର୍ମୋଂକୋ ‘ସ୍ଯାତ୍’ ପଦସେ ଏକ ଧର୍ମୀମେଂ ଅଵିରୋଧରୂପସେ ସାଧତୀ ହୈ, ଇସଲିଯେ ଵହ ସତ୍ଯାର୍ଥ ହୈ . କିତନେ ହୀ ଅନ୍ଯଵାଦୀଜନ ସରସ୍ଵତୀକୀ ମୂର୍ତିକୋ ଅନ୍ଯଥା (ପ୍ରକାରାନ୍ତରସେ) ସ୍ଥାପିତ କରତେ ହୈଂ, କିନ୍ତୁ ଵହ ପଦାର୍ଥକୋ ସତ୍ଯାର୍ଥ କହନେଵାଲୀ ନହୀଂ ହୈ .
ଯହାଁ କୋଈ ପ୍ରଶ୍ନ କରତା ହୈ କି ଆତ୍ମାକୋ ଅନନ୍ତଧର୍ମଵାଲା କହା ହୈ, ସୋ ଉସମେଂ ଵେ ଅନନ୍ତ ଧର୍ମ କୌନ କୌନସେ ହୈଂ ? ଉସକା ଉତ୍ତର ଦେତେ ହୁଏ କହତେ ହୈଂ କି — ଵସ୍ତୁମେଂ ଅସ୍ତିତ୍ଵ, ଵସ୍ତୁତ୍ଵ, ପ୍ରମେଯତ୍ଵ, ପ୍ରଦେଶତ୍ଵ, ଚେତନତ୍ଵ, ଅଚେତନତ୍ଵ, ମୂର୍ତିକତ୍ଵ, ଅମୂର୍ତିକତ୍ଵ ଇତ୍ଯାଦି (ଧର୍ମ) ତୋ ଗୁଣ ହୈଂ; ଔର ଉନ ଗୁଣୋଂକା ତୀନୋଂ କାଲମେଂ ସମଯ-ସମଯଵର୍ତୀ ପରିଣମନ ହୋନା ପର୍ଯାଯ ହୈ, ଜୋ କି ଅନନ୍ତ ହୈଂ . ଔର ଵସ୍ତୁମେଂ ଏକତ୍ଵ, ଅନେକତ୍ଵ, ନିତ୍ଯତ୍ଵ, ଅନିତ୍ଯତ୍ଵ, ଭେଦତ୍ଵ, ଅଭେଦତ୍ଵ, ଶୁଦ୍ଧତ୍ଵ, ଅଶୁଦ୍ଧତ୍ଵ ଆଦି ଅନେକ ଧର୍ମ ହୈଂ . ଵେ ସାମାନ୍ଯରୂପ ଧର୍ମ ତୋ ଵଚନଗୋଚର ହୈଂ, କିନ୍ତୁ ଅନ୍ଯ ଵିଶେଷରୂପ ଅନନ୍ତ ଧର୍ମ ଭୀ ହୈଂ ଜୋ କି ଵଚନକେ ଵିଷଯ ନହୀଂ ହୈଂ, କିନ୍ତୁ ଵେ ଜ୍ଞାନଗମ୍ଯ ହୈଂ . ଆତ୍ମା ଭୀ ଵସ୍ତୁ ହୈ, ଇସଲିଯେ ଉସମେଂ ଭୀ ଅପନେ ଅନନ୍ତ ଧର୍ମ ହୈଂ .
ଆତ୍ମାକେ ଅନନ୍ତ ଧର୍ମୋଂମେଂ ଚେତନତ୍ଵ ଅସାଧାରଣ ଧର୍ମ ହୈ ଵହ ଅନ୍ଯ ଅଚେତନ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂମେଂ ନହୀଂ ହୈ . ସଜାତୀଯ ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯ ଅନନ୍ତ ହୈଂ, ଉନମେଂ ଭୀ ଯଦ୍ଯପି ଚେତନତ୍ଵ ହୈ ତଥାପି ସବକା ଚେତନତ୍ଵ ନିଜସ୍ଵରୂପସେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ କହା ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ପ୍ରତ୍ଯେକ ଦ୍ରଵ୍ଯକେ ପ୍ରଦେଶଭେଦ ହୋନେସେ ଵହ କିସୀକା କିସୀମେଂ ନହୀଂ ମିଲତା . ଵହ ଚେତନତ୍ଵ ଅପନେ ଅନନ୍ତ ଧର୍ମୋଂମେଂ ଵ୍ଯାପକ ହୈ, ଇସଲିଯେ ଉସେ ଆତ୍ମାକା ତତ୍ତ୍ଵ କହା ହୈ . ଉସେ ଯହ ସରସ୍ଵତୀକୀ ମୂର୍ତି ଦେଖତୀ ହୈ ଔର ଦିଖାତୀ ହୈ . ଇସପ୍ରକାର ଇସକେ ଦ୍ଵାରା ସର୍ଵ ପ୍ରାଣିଯୋଂକା କଲ୍ଯାଣ ହୋତା ହୈ ଇସଲିଯେ ‘ସଦା ପ୍ରକାଶରୂପ ରହୋ’ ଇସପ୍ରକାର ଇସକେ ପ୍ରତି ଆଶୀର୍ଵାଦରୂପ ଵଚନ କହା ..୨..
ଅବ ଟୀକାକାର ଇସ ଗ୍ରଂଥକା ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନ କରନେକା ଫଲ ଚାହତେ ହୁଏ ପ୍ରତିଜ୍ଞା କରତେ ହୈଂ : —
ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : — ଶ୍ରୀମଦ୍ ଅମୃତଚନ୍ଦ୍ରାଚାର୍ଯଦେଵ କହତେ ହୈଂ କି [ସମଯସାରଵ୍ଯାଖ୍ଯଯା ଏଵ ] ଇସ ସମଯସାର (ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମା ତଥା ଗ୍ରନ୍ଥ) କୀ ଵ୍ଯାଖ୍ଯା (ଟୀକା) ସେ ହୀ [ମମ ଅନୁଭୂତେଃ ] ମେରୀ ଅନୁଭୂତିକୀ
୪