ଅଥ ପ୍ରଥମତ ଏଵ ସ୍ଵଭାଵଭାଵଭୂତତଯା ଧ୍ରୁଵତ୍ଵମଵଲଂବମାନାମନାଦିଭାଵାନ୍ତରପରପରିଵୃତ୍ତି- ଵିଶ୍ରାଂତିଵଶେନାଚଲତ୍ଵମୁପଗତାମଖିଲୋପମାନଵିଲକ୍ଷଣାଦ୍ଭୁତମାହାତ୍ମ୍ଯତ୍ଵେନାଵିଦ୍ଯମାନୌପମ୍ଯାମପଵର୍ଗସଂଜ୍ଞିକାଂ ଗତିମାପନ୍ନାନ୍ ଭଗଵତଃ ସର୍ଵସିଦ୍ଧାନ୍ ସିଦ୍ଧତ୍ଵେନ ସାଧ୍ଯସ୍ଯାତ୍ମନଃ ପ୍ରତିଚ୍ଛନ୍ଦସ୍ଥାନୀଯାନ୍ ଭାଵଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ତଵାଭ୍ଯାଂ ସ୍ଵାତ୍ମନି ପରାତ୍ମନି ଚ ନିଧାଯାନାଦିନିଧନଶ୍ରୁତପ୍ରକାଶିତତ୍ଵେନ ନିଖିଲାର୍ଥସାର୍ଥସାକ୍ଷାତ୍କାରିକେଵଲିପ୍ରଣୀତ- ତ୍ଵେନ ଶ୍ରୁତକେଵଲିଭିଃ ସ୍ଵଯମନୁଭଵଦ୍ଭିରଭିହିତତ୍ଵେନ ଚ ପ୍ରମାଣତାମୁପଗତସ୍ଯାସ୍ଯ ସମଯପ୍ରକାଶକ ସ୍ଯ ପ୍ରାଭୃତା- ହ୍ଵଯସ୍ଯାର୍ହତ୍ପ୍ରଵଚନାଵଯଵସ୍ଯ ସ୍ଵପରଯୋରନାଦିମୋହପ୍ରହାଣାଯ ଭାଵଵାଚା ଦ୍ରଵ୍ଯଵାଚା ଚ ପରିଭାଷଣମୁପକ୍ରମ୍ଯତେ .
ଟୀକା : — ଯହାଁ (ସଂସ୍କୃତ ଟୀକାମେଂ) ‘ଅଥ’ ଶବ୍ଦ ମଂଗଲକେ ଅର୍ଥକୋ ସୂଚିତ କରତା ହୈ . ଗ୍ରଂଥକେ ପ୍ରାରଂଭମେଂ ସର୍ଵ ସିଦ୍ଧୋଂକୋ ଭାଵ-ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ତୁତିସେ ଅପନେ ଆତ୍ମାମେଂ ତଥା ପରକେ ଆତ୍ମାମେଂ ସ୍ଥାପିତ କରକେ ଇସ ସମଯ ନାମକ ପ୍ରାଭୃତକା ଭାଵଵଚନ ଔର ଦ୍ରଵ୍ଯଵଚନସେ ପରିଭାଷଣ (ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନ) ପ୍ରାରମ୍ଭ କରତେ ହୈଂ — ଇସ ପ୍ରକାର ଶ୍ରୀ କୁନ୍ଦକୁନ୍ଦାଚାର୍ଯଦେଵ କହତେ ହୈଂ . ଵେ ସିଦ୍ଧ ଭଗଵାନ୍, ସିଦ୍ଧତ୍ଵକେ କାରଣ, ସାଧ୍ଯ ଜୋ ଆତ୍ମା ଉସକେ ପ୍ରତିଚ୍ଛନ୍ଦକେ ସ୍ଥାନ ପର ହୈଂ, — ଜିନକେ ସ୍ଵରୂପକା ସଂସାରୀ ଭଵ୍ଯଜୀଵ ଚିଂତଵନ କରକେ, ଉନକେ ସମାନ ଅପନେ ସ୍ଵରୂପକୋ ଧ୍ଯାକର, ଉନ୍ହୀଂ କେ ସମାନ ହୋ ଜାତେ ହୈଂ ଔର ଚାରୋଂ ଗତିଯୋଂସେ ଵିଲକ୍ଷଣ ପଂଚମଗତି – ମୋକ୍ଷକୋ ପ୍ରାପ୍ତ କରତେ ହୈଂ . ଵହ ପଂଚମଗତି ସ୍ଵଭାଵସ୍ଵରୂପ ହୈ, ଇସଲିଏ ଧ୍ରୁଵତ୍ଵକା ଅଵଲମ୍ବନ କରତୀ ହୈ . ଚାରୋଂ ଗତିଯାଁ ପରନିମିତ୍ତସେ ହୋତୀ ହୈଂ, ଇସଲିଏ ଧ୍ରୁଵ ନହୀଂ କିନ୍ତୁ ଵିନଶ୍ଵର ହୈଂ . ‘ଧ୍ରୁଵ’ ଵିଶେଷଣସେ ପଂଚମଗତିମେଂ ଇସ ଵିନଶ୍ଵରତାକା ଵ୍ଯଵଚ୍ଛେଦ ହୋ ଗଯା . ଔର ଵହ ଗତି ଅନାଦିକାଲସେ ପରଭାଵୋଂକେ ନିମିତ୍ତସେ ହୋନେଵାଲେ ପରମେଂ ଭ୍ରମଣ, ଉସକୀ ଵିଶ୍ରାଂତି (ଅଭାଵ)କେ ଵଶ ଅଚଲତାକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୈ . ଇସ ଵିଶେଷଣସେ, ଚାରୋଂ ଗତିଯୋଂମେଂ ପର ନିମିତ୍ତସେ ଜୋ ଭ୍ରମଣ ହୋତା ହୈ, ଉସକା ପଂଚମଗତିମେଂ ଵ୍ଯଵଚ୍ଛେଦ ହୋ ଗଯା . ଔର ଵହ ଜଗତ୍ମେଂ ଜୋ ସମସ୍ତ ଉପମାଯୋଗ୍ଯ ପଦାର୍ଥ ହୈଂ ଉନସେ ଵିଲକ୍ଷଣ — ଅଦ୍ଭୁତ ମହିମାଵାଲୀ ହୈ, ଇସଲିଏ ଉସେ କିସୀକୀ ଉପମା ନହୀଂ ମିଲ ସକତୀ . ଇସ ଵିଶେଷଣସେ ଚାରୋଂ ଗତିଯୋଂମେଂ ଜୋ ପରସ୍ପର କଥଂଚିତ୍ ସମାନତା ପାଈ ଜାତୀ ହୈ, ଉସକା ପଂଚମଗତିମେଂ ନିରାକରଣ ହୋ ଗଯା . ଔର ଉସ ଗତିକା ନାମ ଅପଵର୍ଗ ହୈ . ଧର୍ମ, ଅର୍ଥ ଔର କାମ — ତ୍ରିଵର୍ଗ କହଲାତେ ହୈଂ; ମୋକ୍ଷଗତି ଇସ ଵର୍ଗମେଂ ନହୀଂ ହୈ, ଇସଲିଏ ଉସେ ଅପଵର୍ଗ କହୀ ହୈ . — ଐସୀ ପଂଚମଗତିକୋ ସିଦ୍ଧ ଭଗଵାନ୍ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ ହୈଂ . ଉନ୍ହେଂ ଅପନେ ତଥା ପରକେ ଆତ୍ମାମେଂ ସ୍ଥାପିତ କରକେ, ସମଯକା (ସର୍ଵ ପଦାର୍ଥୋଂକା ଅଥଵା ଜୀଵ ପଦାର୍ଥକା) ପ୍ରକାଶକ ଜୋ ପ୍ରାଭୃତ ନାମକ ଅର୍ହତ୍ପ୍ରଵଚନକା ଅଵଯଵ ହୈ ଉସକା, ଅନାଦିକାଲସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ଅପନେ ଔର ପରକେ ମୋହକା ନାଶ କରନେକେ ଲିଏ ପରିଭାଷଣ କରତା ହୂଁ . ଵହ ଅର୍ହତ୍ପ୍ରଵଚନକା ଅଵଯଵ ଅନାଦିନିଧନ ପରମାଗମ ଶବ୍ଦବ୍ରହ୍ମସେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋନେସେ, ସର୍ଵ ପଦାର୍ଥୋଂକେ ସମୂହକୋ ସାକ୍ଷାତ୍ କରନେଵାଲେ କେଵଲୀ ଭଗଵାନ୍ ସର୍ଵଜ୍ଞଦେଵ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରଣୀତ ହୋନେସେ ଔର କେଵଲିଯୋଂକେ ନିକଟଵର୍ତୀ ସାକ୍ଷାତ୍ ସୁନନେଵାଲେ ତଥା ସ୍ଵଯଂ ଅନୁଭଵ କରନେଵାଲେ ଶ୍ରୁତକେଵଲୀ ଗଣଧରଦେଵୋଂକେ ଦ୍ଵାରା କଥିତ ହୋନେସେ ପ୍ରମାଣତାକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୈ . ଯହ ଅନ୍ଯ ଵାଦିଯୋଂକେ ଆଗମକୀ ଭାଁତି ଛଦ୍ମସ୍ଥ (ଅଲ୍ପଜ୍ଞାନିଯୋଂ)କୀ କଲ୍ପନା ମାତ୍ର ନହୀଂ ହୈ କି ଜିସକା ଅପ୍ରମାଣ ହୋ .
ଭାଵାର୍ଥ : — ଗାଥାସୂତ୍ରମେଂ ଆଚାର୍ଯଦେଵନେ ‘ଵକ୍ଷ୍ଯାମି’ କହା ହୈ, ଉସକା ଅର୍ଥ ଟୀକାକାରନେ ‘ଵଚ୍
୬