ପରିଭାଷଣେ’ ଧାତୁସେ ପରିଭାଷଣ କିଯା ହୈ . ଉସକା ଆଶଯ ଇସପ୍ରକାର ସୂଚିତ ହୋତା ହୈ କି ଚୌଦହ ପୂର୍ଵୋଂମେଂସେ ଜ୍ଞାନପ୍ରଵାଦ ନାମକ ପାଁଚଵେଂ ପୂର୍ଵମେଂ ବାରହ ‘ଵସ୍ତୁ’ ଅଧିକାର ହୈଂ; ଉନମେଂ ଭୀ ଏକ ଏକକେ ବୀସ ବୀସ ‘ପ୍ରାଭୃତ’ ଅଧିକାର ହୈଂ . ଉନମେଂସେ ଦଶଵେଂ ଵସ୍ତୁମେଂ ସମଯ ନାମକ ଜୋ ପ୍ରାଭୃତ ହୈ ଉସକେ ମୂଲସୂତ୍ରୋଂକେ ଶବ୍ଦୋଂକା ଜ୍ଞାନ ପହଲେ ବଡ଼େ ଆଚାର୍ଯୋଂକୋ ଥା ଔର ଉସକେ ଅର୍ଥକା ଜ୍ଞାନ ଆଚାର୍ଯୋଂକୀ ପରିପାଟୀକେ ଅନୁସାର ଶ୍ରୀ କୁନ୍ଦକୁନ୍ଦାଚାର୍ଯଦେଵକୋ ଭୀ ଥା . ଉନ୍ହୋଂନେ ସମଯପ୍ରାଭୃତକା ପରିଭାଷଣ କିଯା — ପରିଭାଷାସୂତ୍ର ବନାଯା . ସୂତ୍ରକୀ ଦଶ ଜାତିଯାଁ କହୀ ଗଈ ହୈଂ, ଉନମେଂସେ ଏକ ‘ପରିଭାଷା’ ଜାତି ଭୀ ହୈ . ଜୋ ଅଧିକାରକୋ ଅର୍ଥକେ ଦ୍ଵାରା ଯଥାସ୍ଥାନ ସୂଚିତ କରେ ଵହ ‘ପରିଭାଷା’ କହଲାତୀ ହୈ . ଶ୍ରୀ କୁନ୍ଦକୁନ୍ଦାଚାର୍ଯଦେଵ ସମଯପ୍ରାଭୃତକା ପରିଭାଷଣ କରତେ ହୈଂ, — ଅର୍ଥାତ୍ ଵେ ସମଯପ୍ରାଭୃତକେ ଅର୍ଥକୋ ହୀ ଯଥାସ୍ଥାନ ବତାନେଵାଲା ପରିଭାଷାସୂତ୍ର ରଚତେ ହୈଂ .
ଆଚାର୍ଯନେ ମଂଗଲକେ ଲିଏ ସିଦ୍ଧୋଂକୋ ନମସ୍କାର କିଯା ହୈ . ସଂସାରୀକେ ଲିଏ ଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମା ସାଧ୍ଯ ହୈ ଔର ସିଦ୍ଧ ସାକ୍ଷାତ୍ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମା ହୈ, ଇସଲିଏ ଉନ୍ହେଂ ନମସ୍କାର କରନା ଉଚିତ ହୈ . ଯହାଁ କିସୀ ଇଷ୍ଟଦେଵକା ନାମ ଲେକର ନମସ୍କାର କ୍ଯୋଂ ନହୀଂ କିଯା ? ଇସକୀ ଚର୍ଚା ଟୀକାକାରନେ ମଂଗଲାଚରଣ ପର କୀ ହୈ, ଉସେ ଯହାଁ ଭୀ ସମଝ ଲେନା ଚାହିଏ . ସିଦ୍ଧୋଂକୋ ‘ସର୍ଵ’ ଵିଶେଷଣ ଦେକର ଯହ ଅଭିପ୍ରାଯ ବତାଯା ହୈ କି ସିଦ୍ଧ ଅନନ୍ତ ହୈଂ . ଇସସେ ଯହ ମାନନେଵାଲେ ଅନ୍ଯମତିଯୋଂକା ଖଣ୍ଡନ ହୋ ଗଯା କି ‘ଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମା ଏକ ହୀ ହୈ’ . ‘ଶ୍ରୁତକେଵଲୀ’ ଶବ୍ଦକେ ଅର୍ଥମେଂ (୧) ଶ୍ରୁତ ଅର୍ଥାତ୍ ଅନାଦିନିଧନ ପ୍ରଵାହରୂପ ଆଗମ ଔର କେଵଲୀ ଅର୍ଥାତ୍ ସର୍ଵଜ୍ଞଦେଵ କହେ ଗଯେ ହୈଂ, ତଥା (୨) ଶ୍ରୁତ-ଅପେକ୍ଷାସେ କେଵଲୀ ସମାନ ଐସେ ଗଣଧରଦେଵାଦି ଵିଶିଷ୍ଟ ଶ୍ରୁତଜ୍ଞାନଧର କହେ ଗଯେ ହୈଂ; ଉନସେ ସମଯପ୍ରାଭୃତକୀ ଉତ୍ପତ୍ତି ବତାଈ ଗଈ ହୈ . ଇସପ୍ରକାର ଗ୍ରନ୍ଥକୀ ପ୍ରମାଣତା ବତାଈ ହୈ, ଔର ଅପନୀ ବୁଦ୍ଧିସେ କଲ୍ପିତ କହନେକା ନିଷେଧ କିଯା ହୈ . ଅନ୍ଯଵାଦୀ ଛଦ୍ମସ୍ଥ (ଅଲ୍ପଜ୍ଞ) ଅପନୀ ବୁଦ୍ଧିସେ ପଦାର୍ଥକା ସ୍ଵରୂପ ଚାହେ ଜୈସା କହକର ଵିଵାଦ କରତେ ହୈଂ, ଉନକା ଅସତ୍ଯାର୍ଥପନ ବତାଯା ହୈ .
ଇସ ଗ୍ରନ୍ଥକେ ଅଭିଧେଯ, ସମ୍ବନ୍ଧ ଔର ପ୍ରଯୋଜନ ତୋ ପ୍ରଗଟ ହୀ ହୈଂ . ଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମାକା ସ୍ଵରୂପ ଅଭିଧେଯ (କହନେ ଯୋଗ୍ଯ) ହୈ . ଉସକେ ଵାଚକ ଇସ ଗ୍ରନ୍ଥମେଂ ଜୋ ଶବ୍ଦ ହୈଂ ଉନକା ଔର ଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମାକା ଵାଚ୍ଯଵାଚକରୂପ ସମ୍ବନ୍ଧ ହୈ ସୋ ସମ୍ବନ୍ଧ ହୈ . ଔର ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାକେ ସ୍ଵରୂପକୀ ପ୍ରାପ୍ତିକା ହୋନା ପ୍ରଯୋଜନ ହୈ ..୧..
ପ୍ରଥମ ଗାଥାମେଂ ସମଯକା ପ୍ରାଭୃତ କହନେକୀ ପ୍ରତିଜ୍ଞା କୀ ହୈ . ଇସଲିଏ ଯହ ଆକାଂକ୍ଷା ହୋତୀ ହୈ କି ସମଯ କ୍ଯା ହୈ ? ଇସଲିଏ ପହଲେ ଉସ ସମଯକୋ ହୀ କହତେ ହୈଂ : —
ସ୍ଥିତ କର୍ମପୁଦ୍ଗଲକେ ପ୍ରଦେଶୋଂ, ପରସମଯ ଜୀଵ ଜାନନା ..୨..