ସଦ୍ଭାଵାଚ୍ଚାକାଶଧର୍ମାଧର୍ମକାଲପୁଦ୍ଗଲେଭ୍ଯୋ ଭିନ୍ନୋଽତ୍ଯନ୍ତମନନ୍ତଦ୍ରଵ୍ଯସଂକ ରେଽପି ସ୍ଵରୂପାଦପ୍ରଚ୍ଯଵନାଟ୍ଟଂକୋତ୍କୀର୍ଣ- ଚିତ୍ସ୍ଵଭାଵୋ ଜୀଵୋ ନାମ ପଦାର୍ଥଃ ସ ସମଯଃ, ସମଯତ ଏକତ୍ଵେନ ଯୁଗପଜ୍ଜାନାତି ଗଚ୍ଛତି ଚେତି ନିରୁକ୍ତେଃ ଅଯଂ ଖଲୁ ଯଦା ସକଲଭାଵସ୍ଵଭାଵଭାସନସମର୍ଥଵିଦ୍ଯାସମୁତ୍ପାଦକଵିଵେକ ଜ୍ଯୋତିରୁଦ୍ଗମନାତ୍ସମସ୍ତ- ପରଦ୍ରଵ୍ଯାତ୍ପ୍ରଚ୍ଯୁତ୍ଯ ଦୃଶିଜ୍ଞପ୍ତିସ୍ଵଭାଵନିଯତଵୃତ୍ତିରୂପାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵୈକତ୍ଵଗତତ୍ଵେନ ଵର୍ତତେ ତଦା ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନ- ଚାରିତ୍ରସ୍ଥିତତ୍ଵାତ୍ସ୍ଵମେକତ୍ଵେନ ଯୁଗପଜ୍ଜାନନ୍ ଗଚ୍ଛଂଶ୍ଚ ସ୍ଵସମଯ ଇତି, ଯଦା ତ୍ଵନାଦ୍ଯଵିଦ୍ଯାକଂଦଲୀମୂଲ- କଂଦାଯମାନମୋହାନୁଵୃତ୍ତିତଂତ୍ରତଯା ଦୃଶିଜ୍ଞପ୍ତିସ୍ଵଭାଵନିଯତଵୃତ୍ତିରୂପାଦାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵାତ୍ପ୍ରଚ୍ଯୁତ୍ଯ ପରଦ୍ରଵ୍ଯପ୍ରତ୍ଯଯ- ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷାଦିଭାଵୈକତ୍ଵଗତତ୍ଵେନ ଵର୍ତତେ ତଦା ପୁଦ୍ଗଲକର୍ମପ୍ରଦେଶସ୍ଥିତତ୍ଵାତ୍ପରମେକତ୍ଵେନ ଯୁଗପଜ୍ଜାନନ୍ ଗଚ୍ଛଂଶ୍ଚ ପରସମଯ ଇତି ପ୍ରତୀଯତେ . ଏଵଂ କିଲ ସମଯସ୍ଯ ଦ୍ଵୈଵିଧ୍ଯମୁଦ୍ଧାଵତି . ଏକରୂପତା ପ୍ରାପ୍ତ କୀ ହୈ — ଐସା ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ଜିସମେଂ ଅନେକ ଵସ୍ତୁଓଂକେ ଆକାର ପ୍ରତିଭାସିତ ହୋତେ ହୈଂ, ଐସେ ଏକ ଜ୍ଞାନକେ ଆକାରରୂପ ହୈ) . (ଇସ ଵିଶେଷଣସେ, ଜ୍ଞାନ ଅପନେକୋ ହୀ ଜାନତା ହୈ, ପରକୋ ନହୀଂ – ଇସପ୍ରକାର ଏକାକାରକୋ ହୀ ମାନନେଵାଲେକା ତଥା ଅପନେକୋ ନହୀଂ ଜାନତା କିନ୍ତୁ ପରକୋ ହୀ ଜାନତା ହୈ ଇସପ୍ରକାର ଅନେକାକାରକୋ ହୀ ମାନନେଵାଲାକା, ଵ୍ଯଵଚ୍ଛେଦ ହୋ ଗଯା .) ଔର ଵହ, ଅନ୍ଯ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକେ ଜୋ ଵିଶିଷ୍ଟ ଗୁଣ — ଅଵଗାହନ-ଗତି ସ୍ଥିତି-ଵର୍ତନାହେତୁତ୍ଵ ଔର ରୂପିତ୍ଵ ହୈଂ — ଉନକେ ଅଭାଵକେ କାରଣ ଔର ଅସାଧାରଣ ଚୈତନ୍ଯରୂପତା-ସ୍ଵଭାଵକେ ସଦ୍ଭାଵକେ କାରଣ ଆକାଶ, ଧର୍ମ, ଅଧର୍ମ, କାଲ ଔର ପୁଦ୍ଗଲ — ଇନ ପାଁଚ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂସେ ଭିନ୍ନ ହୈ . (ଇସ ଵିଶେଷଣସେ ଏକ ବ୍ରହ୍ମଵସ୍ତୁକୋ ହୀ ମାନନେଵାଲେକା ଖଣ୍ଡନ ହୋ ଗଯା .) ଔର ଵହ, ଅନନ୍ତ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକେ ସାଥ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଏକକ୍ଷେତ୍ରାଵଗାହରୂପ ହୋନେ ପର ଭୀ, ଅପନେ ସ୍ଵରୂପସେ ନ ଛୂଟନେସେ ଟଂକୋତ୍କୀର୍ଣ ଚୈତନ୍ଯସ୍ଵଭାଵରୂପ ହୈ . (ଇସ ଵିଶେଷଣସେ ଵସ୍ତୁସ୍ଵଭାଵକା ନିଯମ ବତାଯା ହୈ .) — ଐସା ଜୀଵ ନାମକ ପଦାର୍ଥ ସମଯ ହୈ .
ଜବ ଯହ (ଜୀଵ), ସର୍ଵ ପଦାର୍ଥୋଂକେ ସ୍ଵଭାଵକୋ ପ୍ରକାଶିତ କରନେମେଂ ସମର୍ଥ କେଵଲଜ୍ଞାନକୋ ଉତ୍ପନ୍ନ କରନେଵାଲୀ ଭେଦଜ୍ଞାନଜ୍ଯୋତିକା ଉଦଯ ହୋନେସେ, ସର୍ଵ ପରଦ୍ରଵ୍ଯୋଂସେ ଛୂଟକର ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନସ୍ଵଭାଵମେଂ ନିଯତ ଵୃତ୍ତିରୂପ (ଅସ୍ତିତ୍ଵରୂପ) ଆତ୍ମତତ୍ତ୍ଵକେ ସାଥ ଏକତ୍ଵରୂପମେଂ ଲୀନ ହୋକର ପ୍ରଵୃତ୍ତି କରତା ହୈ ତବ ଦର୍ଶନ-ଜ୍ଞାନ-ଚାରିତ୍ରମେଂ ସ୍ଥିତ ହୋନେସେ ଯୁଗପଦ୍ ସ୍ଵକୋ ଏକତ୍ଵପୂର୍ଵକ ଜାନତା ତଥା ସ୍ଵ-ରୂପସେ ଏକତ୍ଵପୂର୍ଵକ ପରିଣମତା ହୁଆ ଵହ ‘ସ୍ଵସମଯ’ ହୈ, ଇସପ୍ରକାର ପ୍ରତୀତ କିଯା ଜାତା ହୈ; କିନ୍ତୁ ଜବ ଵହ, ଅନାଦି ଅଵିଦ୍ଯାରୂପୀ କେଲେକେ ମୂଲକୀ ଗାଂଠକୀ ଭାଁତି ଜୋ (ପୁଷ୍ଟ ହୁଆ) ମୋହ ଉସକେ ଉଦଯାନୁସାର ପ୍ରଵୃତ୍ତିକୀ ଆଧୀନତାସେ, ଦର୍ଶନ-ଜ୍ଞାନସ୍ଵଭାଵମେଂ ନିଯତ ଵୃତ୍ତିରୂପ ଆତ୍ମତତ୍ତ୍ଵସେ ଛୂଟକର ପରଦ୍ରଵ୍ଯକେ ନିମିତ୍ତସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷାଦି ଭାଵୋଂମେଂ ଏକତାରୂପସେ ଲୀନ ହୋକର ପ୍ରଵୃତ୍ତ ହୋତା ହୈ ତବ ପୁଦ୍ଗଲକର୍ମକେ (କାର୍ମାଣସ୍କନ୍ଧରୂପ) ପ୍ରଦେଶୋଂମେଂ ସ୍ଥିତ ହୋନେସେ ଯୁଗପଦ୍ ପରକୋ ଏକତ୍ଵପୂର୍ଵକ ଜାନତା ଔର ପରରୂପସେ ଏକତ୍ଵପୂର୍ଵକ ପରିଣମିତ ହୋତା ହୁଆ ‘ପରସମଯ’ ହୈ, ଇସପ୍ରକାର ପ୍ରତୀତି କୀ ଜାତୀ ହୈ . ଇସପ୍ରକାର ଜୀଵ ନାମକ ପଦାର୍ଥକୀ ସ୍ଵସମଯ ଔର ପରସମଯରୂପ ଦ୍ଵିଵିଧତା ପ୍ରଗଟ ହୋତୀ ହୈ .