ଇହ କିଲ ସକଲୋଦ୍ଭାସିସ୍ଯାତ୍ପଦମୁଦ୍ରିତଶବ୍ଦବ୍ରହ୍ମୋପାସନଜନ୍ମା, ସମସ୍ତଵିପକ୍ଷକ୍ଷୋଦକ୍ଷମାତି- ନିସ୍ତୁଷଯୁକ୍ତଯଵଲମ୍ବନଜନ୍ମା, ନିର୍ମଲଵିଜ୍ଞାନଘନାନ୍ତର୍ନିମଗ୍ନପରାପରଗୁରୁପ୍ରସାଦୀକୃ ତଶୁଦ୍ଧାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵାନୁଶାସନ- ଜନ୍ମା, ଅନଵରତସ୍ଯନ୍ଦିସୁନ୍ଦରାନନ୍ଦମୁଦ୍ରିତାମନ୍ଦସଂଵିଦାତ୍ମକସ୍ଵସଂଵେଦନଜନ୍ମା ଚ ଯଃ କଶ୍ଚନାପି ମମାତ୍ମନଃ ସ୍ଵୋ ଵିଭଵସ୍ତେନ ସମସ୍ତେନାପ୍ଯଯଂ ତମେକତ୍ଵଵିଭକ୍ତମାତ୍ମାନଂ ଦର୍ଶଯେଽହମିତି ବଦ୍ଧଵ୍ଯଵସାଯୋଽସ୍ମି . କିନ୍ତୁ ଯଦି ଦର୍ଶଯେଯଂ ତଦା ସ୍ଵଯମେଵ ସ୍ଵାନୁଭଵପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷେଣ ପରୀକ୍ଷ୍ଯ ପ୍ରମାଣୀକର୍ତଵ୍ଯମ୍ . ଯଦି ତୁ ସ୍ଖଲେଯଂ ତଦା ତୁ ନ ଛଲଗ୍ରହଣଜାଗରୂକୈର୍ଭଵିତଵ୍ଯମ୍ .
ଟୀକା : — ଆଚାର୍ଯ କହତେ ହୈଂ କି ଜୋ କୁଛ ମେରେ ଆତ୍ମାକା ନିଜଵୈଭଵ ହୈ, ଉସ ସବସେ ମୈଂ ଇସ ଏକତ୍ଵଵିଭକ୍ତ ଆତ୍ମାକୋ ଦିଖାଊଁଗା, ଐସା ମୈଂନେ ଵ୍ଯଵସାଯ (ଉଦ୍ଯମ, ନିର୍ଣଯ) କିଯା ହୈ . କୈସା ହୈ ମେରେ ଆତ୍ମାକା ନିଜଵୈଭଵ ? ଇସ ଲୋକମେଂ ପ୍ରଗଟ ସମସ୍ତ ଵସ୍ତୁଓଂକା ପ୍ରକାଶକ ଔର ‘ସ୍ଯାତ୍’ ପଦକୀ ମୁଦ୍ରାଵାଲା ଜୋ ଶବ୍ଦବ୍ରହ୍ମ — ଅର୍ହନ୍ତକା ପରମାଗମ — ଉସକୀ ଉପାସନାସେ ଜିସକା ଜନ୍ମ ହୁଆ ହୈ . (‘ସ୍ଯାତ୍’କା ଅର୍ଥ ‘କଥଂଚିତ୍’ ହୈ ଅର୍ଥାତ୍ କିସୀ ପ୍ରକାରସେ – କିସୀ ଅପେକ୍ଷାସେ – କହନା . ପରମାଗମକୋ ଶବ୍ଦବ୍ରହ୍ମ କହନେକା କାରଣ ଯହ ହୈ କି — ଅର୍ହନ୍ତକେ ପରମାଗମମେଂ ସାମାନ୍ଯ ଧର୍ମୋଂକେ — ଵଚନଗୋଚର ସମସ୍ତ ଧର୍ମୋଂକେ — ନାମ ଆତେ ହୈଂ ଔର ଵଚନସେ ଅଗୋଚର ଜୋ ଵିଶେଷଧର୍ମ ହୈଂ ଉନକା ଅନୁମାନ କରାଯା ଜାତା ହୈ; ଇସପ୍ରକାର ଵହ ସର୍ଵ ଵସ୍ତୁଓଂକା ପ୍ରକାଶକ ହୈ, ଇସଲିଯେ ଉସେ ସର୍ଵଵ୍ଯାପୀ କହା ଜାତା ହୈ, ଔର ଇସୀଲିଏ ଉସେ ଶବ୍ଦବ୍ରହ୍ମ କହତେ ହୈଂ .) ପୁନଃ ଵହ ନିଜଵୈଭଵ କୈସା ହୈ ? ସମସ୍ତ ଵିପକ୍ଷ — ଅନ୍ଯଵାଦିଯୋଂକେ ଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ ସର୍ଵଥା ଏକାନ୍ତରୂପ ନଯପକ୍ଷକେ ନିରାକରଣମେଂ ସମର୍ଥ ଅତିନିସ୍ତୁଷ ନିର୍ବାଧ ଯୁକ୍ତି କେ ଅଵଲମ୍ବନସେ ଉସ ନିଜଵୈଭଵକା ଜନ୍ମ ହୁଆ ହୈ , ପୁନଃ ଵହ କୈସା ହୈ ? ନିର୍ମଲ ଵିଜ୍ଞାନଘନ ଆତ୍ମାମେଂ ଅନ୍ତର୍ନିମଗ୍ନ (ଅନ୍ତର୍ଲୀନ) ପରମଗୁରୁ – ସର୍ଵଜ୍ଞଦେଵ ଔର ଅପରଗୁରୁ — ଗଣଧରାଦିକସେ ଲେକର ହମାରେ ଗୁରୁପର୍ଯନ୍ତ, ଉନକେ ପ୍ରସାଦରୂପସେ ଦିଯା ଗଯା ଜୋ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵକା ଅନୁଗ୍ରହପୂର୍ଵକ ଉପଦେଶ ଉସସେ ନିଜଵୈଭଵକା ଜନ୍ମ ହୁଆ ହୈ . ପୁନଃ ଵହ କୈସା ହୈ ? ନିରନ୍ତର ଝରତା ହୁଆ — ସ୍ଵାଦମେଂ ଆତା ହୁଆ ଜୋ ସୁନ୍ଦର ଆନନ୍ଦ ହୈ, ଉସକୀ ମୁଦ୍ରାସେ ଯୁକ୍ତ ପ୍ରଚୁରସଂଵେଦନରୂପ ସ୍ଵସଂଵେଦନସେ ନିଜଵୈଭଵକା ଜନ୍ମ ହୁଆ ହୈ . ଯୋଂ ଜିସ-ଜିସ ପ୍ରକାରସେ ମେରେ ଜ୍ଞାନକା ଵୈଭଵ ହୈ ଉସ ସମସ୍ତ ଵୈଭଵସେ ଦିଖାତା ହୂଁ . ମୈଂ ଜୋ ଯହ ଦିଖାଊଁ ତୋ ଉସେ ସ୍ଵଯମେଵ ଅପନେ ଅନୁଭଵ- ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷସେ ପରୀକ୍ଷା କରକେ ପ୍ରମାଣ କରନା; ଔର ଯଦି କହୀଂ ଅକ୍ଷର, ମାତ୍ରା, ଅଲଂକାର, ଯୁକ୍ତି ଆଦି ପ୍ରକରଣୋଂମେଂ ଚୂକ ଜାଊଁ ତୋ ଛଲ (ଦୋଷ) ଗ୍ରହଣ କରନେମେଂ ସାଵଧାନ ମତ ହୋନା . (ଶାସ୍ତ୍ରସମୁଦ୍ରକେ ବହୁତସେ ପ୍ରକରଣ ହୈଂ, ଇସଲିଏ ଯହାଁ ସ୍ଵସଂଵେଦନରୂପ ଅର୍ଥ ପ୍ରଧାନ ହୈ; ଇସଲିଏ ଅର୍ଥକୀ ପରୀକ୍ଷା କରନୀ ଚାହିଏ .)
ଭାଵାର୍ଥ : — ଆଚାର୍ଯ ଆଗମକା ସେଵନ, ଯୁକ୍ତିକା ଅଵଲମ୍ବନ, ପର ଔର ଅପର ଗୁରୁକା ଉପଦେଶ ଔର ସ୍ଵସଂଵେଦନ — ଯୋଂ ଚାର ପ୍ରକାରସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ଅପନେ ଜ୍ଞାନକେ ଵୈଭଵସେ ଏକତ୍ଵ-ଵିଭକ୍ତ ଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମାକା ସ୍ଵରୂପ ଦିଖାତେ ହୈଂ . ହେ ଶ୍ରୋତାଓଂ ! ଉସେ ଅପନେ ସ୍ଵସଂଵେଦନ-ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷସେ ପ୍ରମାଣ କରୋ; ଯଦି କହୀଂ କିସୀ ପ୍ରକରଣମେଂ ଭୂଲ ଜାଊଁ ତୋ ଉତନେ ଦୋଷକୋ ଗ୍ରହଣ ମତ କରନା . କହନେକା ଆଶଯ ଯହ ହୈ କି ଯହାଁ ଅପନା ଅନୁଭଵ ପ୍ରଧାନ ହୈ; ଉସସେ ଶୁଦ୍ଧ ସ୍ଵରୂପକା ନିଶ୍ଚଯ କରୋ ..୫..
୧୪