ସ୍ଵସ୍ଵଲକ୍ଷଣଵୈଲକ୍ଷଣ୍ଯେନାନୁଭୂଯମାନତାଯାଂ ଭୂତାର୍ଥମ୍, ଅଥ ଚ ନିର୍ଵିଲକ୍ଷଣସ୍ଵଲକ୍ଷଣୈକଜୀଵସ୍ଵଭାଵସ୍ଯାନୁଭୂଯ- ମାନତାଯାମଭୂତାର୍ଥମ୍ . ଅଥୈଵମମୀଷୁ ପ୍ରମାଣନଯନିକ୍ଷେପେଷୁ ଭୂତାର୍ଥତ୍ଵେନୈକୋ ଜୀଵ ଏଵ ପ୍ରଦ୍ଯୋତତେ .
କ୍ଵଚିଦପି ଚ ନ ଵିଦ୍ମୋ ଯାତି ନିକ୍ଷେପଚକ୍ରମ୍ .
ନ୍ନନୁଭଵମୁପଯାତେ ଭାତି ନ ଦ୍ଵୈତମେଵ ..୯..
ନିକ୍ଷେପ ହେ . ଵର୍ତମାନ ପର୍ଯାଯସେ ଵସ୍ତୁକୋ ଵର୍ତମାନମେଂ କହନା ସୋ ଭାଵ ନିକ୍ଷେପ ହୈ . ଇନ ଚାରୋଂ ନିକ୍ଷେପୋଂକା ଅପନେ-ଅପନେ ଲକ୍ଷଣଭେଦସେ (ଵିଲକ୍ଷଣରୂପସେ — ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ରୂପସେ) ଅନୁଭଵ କିଯେ ଜାନେପର ଵେ ଭୂତାର୍ଥ ହୈଂ, ସତ୍ଯାର୍ଥ ହୈଂ; ଔର ଭିନ୍ନ ଲକ୍ଷଣସେ ରହିତ ଏକ ଅପନେ ଚୈତନ୍ଯଲକ୍ଷଣରୂପ ଜୀଵସ୍ଵଭାଵକା ଅନୁଭଵ କରନେପର ଵେ ଚାରୋଂ ହୀ ଅଭୂତାର୍ଥ ହୈଂ, ଅସତ୍ଯାର୍ଥ ହୈଂ . ଇସପ୍ରକାର ଇନ ପ୍ରମାଣ-ନଯ-ନିକ୍ଷେପୋଂମେଂ ଭୂତାର୍ଥରୂପସେ ଏକ ଜୀଵ ହୀ ପ୍ରକାଶମାନ ହୈ .
ଭାଵାର୍ଥ : — ଇନ ପ୍ରମାଣ, ନଯ, ନିକ୍ଷେପୋଂକା ଵିସ୍ତାରସେ କଥନ ତଦ୍ଵିଷଯକ ଗ୍ରନ୍ଥୋଂସେ ଜାନନା ଚାହିଯେ; ଉନସେ ଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯସ୍ଵରୂପ ଵସ୍ତୁକୀ ସିଦ୍ଧି ହୋତୀ ହୈ . ଵେ ସାଧକ ଅଵସ୍ଥାମେଂ ତୋ ସତ୍ଯାର୍ଥ ହୀ ହୈଂ, କ୍ଯୋଂକି ଵେ ଜ୍ଞାନକେ ହୀ ଵିଶେଷ ହୈଂ . ଉନକେ ବିନା ଵସ୍ତୁକୋ ଚାହେ ଜୈସା ସାଧା ଜାଯେ ତୋ ଵିପର୍ଯଯ ହୋ ଜାତା ହୈ . ଅଵସ୍ଥାନୁସାର ଵ୍ଯଵହାରକେ ଅଭାଵକୀ ତୀନ ରୀତିଯାଁ ହୈଂ : ପ୍ରଥମ ଅଵସ୍ଥାମେଂ ପ୍ରମାଣାଦିସେ ଯଥାର୍ଥ ଵସ୍ତୁକୋ ଜାନକର ଜ୍ଞାନ-ଶ୍ରଦ୍ଧାନକୀ ସିଦ୍ଧି କରନା; ଜ୍ଞାନ-ଶ୍ରଦ୍ଧାନକେ ସିଦ୍ଧ ହୋନେପର ଶ୍ରଦ୍ଧାନକେ ଲିଏ ପ୍ରମାଣାଦିକୀ କୋଈ ଆଵଶ୍ଯକତା ନହୀଂ ହୈ . କିନ୍ତୁ ଅବ ଯହ ଦୂସରୀ ଅଵସ୍ଥାମେଂ ପ୍ରମାଣାଦିକେ ଆଲମ୍ବନସେ ଵିଶେଷ ଜ୍ଞାନ ହୋତା ହୈ ଔର ରାଗ-ଦ୍ଵେଷ-ମୋହକର୍ମକା ସର୍ଵଥା ଅଭାଵରୂପ ଯଥାଖ୍ଯାତ ଚାରିତ୍ର ପ୍ରଗଟ ହୋତା ହୈ; ଉସସେ କେଵଲଜ୍ଞାନକୀ ପ୍ରାପ୍ତି ହୋତୀ ହୈ . କେଵଲଜ୍ଞାନ ହୋନେକେ ପଶ୍ଚାତ୍ ପ୍ରମାଣାଦିକା ଆଲମ୍ବନ ନହୀଂ ରହତା . ତତ୍ପଶ୍ଚାତ୍ ତୀସରୀ ସାକ୍ଷାତ୍ ସିଦ୍ଧ ଅଵସ୍ଥା ହୈ, ଵହାଁ ଭୀ କୋଈ ଆଲମ୍ବନ ନହୀଂ ହୈ . ଇସପ୍ରକାର ସିଦ୍ଧ ଅଵସ୍ଥାମେଂ ପ୍ରମାଣ-ନଯ-ନିକ୍ଷେପକା ଅଭାଵ ହୀ ହୈ .
ଇସ ଅର୍ଥକା କଲଶରୂପ ଶ୍ଲୋକ କହତେ ହୈଂ : —
ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : — ଆଚାର୍ଯ ଶୁଦ୍ଧନଯକା ଅନୁଭଵ କରକେ କହତେ ହୈଂ କି — [ଅସ୍ମିନ୍ ସର୍ଵଂକ ଷେ ଧାମ୍ନି ଅନୁଭଵମ୍ ଉପଯାତେ ] ଇନ ସମସ୍ତ ଭେଦୋଂକୋ ଗୌଣ କରନେଵାଲା ଜୋ ଶୁଦ୍ଧନଯକେ ଵିଷଯଭୂତ ଚୈତନ୍ଯ-ଚମତ୍କାରମାତ୍ର ତେଜଃପୁଞ୍ଜ ଆତ୍ମା ହୈ, ଉସକା ଅନୁଭଵ ହୋନେପର [ନଯଶ୍ରୀଃ ନ ଉଦଯତି ] ନଯୋଂକୀ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଉଦିତ ନହୀଂ ହୋତୀ, [ପ୍ରମାଣଂ ଅସ୍ତମ୍ ଏତି ] ପ୍ରମାଣ ଅସ୍ତ ହୋ ଜାତା ହୈ [ଅପି ଚ ] ଔର [ନିକ୍ଷେପଚକ୍ରମ୍ କ୍ଵଚିତ୍ ଯାତି, ନ ଵିଦ୍ମଃ ] ନିକ୍ଷେପୋଂକା ସମୂହ କହାଂ ଚାଲା ଜାତା ହୈ ସୋ