ସଲିଲସ୍ପୃଷ୍ଟତ୍ଵପର୍ଯାଯେଣାନୁଭୂଯମାନତାଯାଂ ସଲିଲସ୍ପୃଷ୍ଟତ୍ଵଂ ଭୂତାର୍ଥମପ୍ଯେକାନ୍ତତଃ ସଲିଲାସ୍ପୃଶ୍ଯଂ ବିସିନୀପତ୍ରସ୍ଵଭାଵମୁପେତ୍ଯାନୁଭୂଯମାନତାଯାମଭୂତାର୍ଥମ୍, ତଥାତ୍ମନୋଽନାଦିବଦ୍ଧସ୍ଯ ବଦ୍ଧସ୍ପୃଷ୍ଟତ୍ଵ- ପର୍ଯାଯେଣାନୁଭୂଯମାନତାଯାଂ ବଦ୍ଧସ୍ପୃଷ୍ଟତ୍ଵଂ ଭୂତାର୍ଥମପ୍ଯେକାନ୍ତତଃ ପୁଦ୍ଗଲାସ୍ପୃଶ୍ଯମାତ୍ମସ୍ଵଭାଵ- ମୁପେତ୍ଯାନୁଭୂଯମାନତାଯାମଭୂତାର୍ଥମ୍ . ଯଥା ଚ ମୃତ୍ତିକାଯାଃ କରକକରୀରକର୍କରୀକପାଲାଦି- ପର୍ଯାଯେଣାନୁଭୂଯମାନତାଯାମନ୍ଯତ୍ଵଂ ଭୂତାର୍ଥମପି ସର୍ଵତୋଽପ୍ଯସ୍ଖଲନ୍ତମେକଂ ମୃତ୍ତିକାସ୍ଵଭାଵମୁପେତ୍ଯାନୁ- ଭୂଯମାନତାଯାମଭୂତାର୍ଥମ୍, ତଥାତ୍ମନୋ ନାରକାଦିପର୍ଯାଯେଣାନୁଭୂଯମାନତାଯାମନ୍ଯତ୍ଵଂ ଭୂତାର୍ଥମପି ସର୍ଵତୋଽପ୍ଯସ୍ଖଲନ୍ତମେକ ମାତ୍ମସ୍ଵଭାଵମୁପେତ୍ଯାନୁଭୂଯମାନତାଯାମଭୂତାର୍ଥମ୍ . ଯଥା ଚ ଵାରିଧେର୍ଵୃଦ୍ଧିହାନି-
ଜୈସେ କମଲିନୀ-ପତ୍ର ଜଲମେଂ ଡୂବା ହୁଆ ହୋ ତୋ ଉସକା ଜଲସେ ସ୍ପର୍ଶିତ ହୋନେରୂପ ଅଵସ୍ଥାସେ ଅନୁଭଵ କରନେପର ଜଲସେ ସ୍ପର୍ଶିତ ହୋନା ଭୂତାର୍ଥ ହୈ — ସତ୍ଯାର୍ଥ ହୈ, ତଥାପି ଜଲସେ କିଂଚିତ୍ମାତ୍ର ଭୀ ନ ସ୍ପର୍ଶିତ ହୋନେ ଯୋଗ୍ଯ କମଲିନୀ-ପତ୍ରକେ ସ୍ଵଭାଵକେ ସମୀପ ଜାକର ଅନୁଭଵ କରନେପର ଜଲସେ ସ୍ପର୍ଶିତ ହୋନା ଅଭୂତାର୍ଥ ହୈ — ଅସତ୍ଯାର୍ଥ ହୈ; ଇସୀପ୍ରକାର ଅନାଦି କାଲସେ ବଁଧେ ହୁଏ ଆତ୍ମାକା, ପୁଦ୍ଗଲକର୍ମୋଂସେ ବଂଧନେ — ସ୍ପର୍ଶିତ ହୋନେରୂପ ଅଵସ୍ଥାସେ ଅନୁଭଵ କରନେପର ବଦ୍ଧସ୍ପୃଷ୍ଟତା ଭୂତାର୍ଥ ହୈ — ସତ୍ଯାର୍ଥ ହୈ, ତଥାପି ପୁଦ୍ଗଲସେ କିଂଚିତ୍ମାତ୍ର ଭୀ ସ୍ପର୍ଶିତ ନ ହୋନେ ଯୋଗ୍ଯ ଆତ୍ମସ୍ଵଭାଵକେ ସମୀପ ଜାକର ଅନୁଭଵ କରନେପର ବଦ୍ଧସ୍ପୃଷ୍ଟତା ଅଭୂତାର୍ଥ ହୈ — ଅସତ୍ଯାର୍ଥ ହୈ .
ତଥା ଜୈସେ ମିଟ୍ଟୀକା, କମଣ୍ଡଲ, ଘଡ଼ା, ଝାରୀ, ସକୋରା ଇତ୍ଯାଦି ପର୍ଯାଯୋଂସେ ଅନୁଭଵ କରନେପର ଅନ୍ଯତ୍ଵ ଭୂତାର୍ଥ ହୈ — ସତ୍ଯାର୍ଥ ହୈ, ତଥାପି ସର୍ଵତଃ ଅସ୍ଖଲିତ ( – ସର୍ଵ ପର୍ଯାଯଭେଦୋଂସେ କିଂଚିତ୍ମାତ୍ର ଭୀ ଭେଦରୂପ ନ ହୋନେଵାଲେ ଐସେ) ଏକ ମିଟ୍ଟୀକେ ସ୍ଵଭାଵକେ ସମୀପ ଜାକର ଅନୁଭଵ କରନେପର ଅନ୍ଯତ୍ଵ ଅଭୂତାର୍ଥ ହୈ — ଅସତ୍ଯାର୍ଥ ହୈ; ଇସୀପ୍ରକାର ଆତ୍ମାକା, ନାରକ ଆଦି ପର୍ଯାଯୋଂସେ ଅନୁଭଵ କରନେପର (ପର୍ଯାଯୋଂକେ ଅନ୍ଯ-ଅନ୍ଯତ୍ଵରୂପ) ଅନ୍ଯତ୍ଵ ଭୂତାର୍ଥ ହୈ — ସତ୍ଯାର୍ଥ ହୈ, ତଥାପି ସର୍ଵତଃ ଅସ୍ଖଲିତ ( – ସର୍ଵ ପର୍ଯାଯଭେଦୋଂସେ କିଂଚିତ୍ମାତ୍ର ଭୀ ଭେଦରୂପ ନ ହୋନେଵାଲେ ଐସେ) ଏକ ଚୈତନ୍ଯାକାର ଆତ୍ମସ୍ଵଭାଵକେ ସମୀପ ଜାକର ଅନୁଭଵ କରନେପର ଅନ୍ଯତ୍ଵ ଅଭୂତାର୍ଥ ହୈ — ଅସତ୍ଯାର୍ଥ ହୈ .
ଜୈସେ ସମୁଦ୍ରକା, ଵୃଦ୍ଧିହାନିରୂପ ଅଵସ୍ଥାସେ ଅନୁଭଵ କରନେପର ଅନିଯତତା (ଅନିଶ୍ଚିତତା) ଭୂତାର୍ଥ ହୈ — ସତ୍ଯାର୍ଥ ହୈ, ତଥାପି ନିତ୍ଯ-ସ୍ଥିର ସମୁଦ୍ରସ୍ଵଭାଵକେ ସମୀପ ଜାକର ଅନୁଭଵ କରନେପର ଅନିଯତତା ଅଭୂତାର୍ଥ ହୈ — ଅସତ୍ଯାର୍ଥ ହୈ; ଇସୀପ୍ରକାର ଆତ୍ମାକା, ଵୃଦ୍ଧିହାନିରୂପ ପର୍ଯାଯଭେଦୋଂସେ ଅନୁଭଵ କରନେପର ଅନିଯତତା ଭୂତାର୍ଥ ହୈ — ସତ୍ଯାର୍ଥ ହୈ, ତଥାପି ନିତ୍ଯ-ସ୍ଥିର (ନିଶ୍ଚଲ) ଆତ୍ମସ୍ଵଭାଵକେ ସମୀପ ଜାକର ଅନୁଭଵ କରନେପର ଅନିଯତତା ଅଭୂତାର୍ଥ ହୈ — ଅସତ୍ଯାର୍ଥ ହୈ .
ଜୈସେ ସୁଵର୍ଣକା, ଚିକନାପନ, ପୀଲାପନ, ଭାରୀପନ ଇତ୍ଯାଦି ଗୁଣରୂପ ଭେଦୋଂସେ ଅନୁଭଵ କରନେପର
୩୮