ର୍ଯଦ୍ଯନ୍ତଃ କିଲ କୋଽପ୍ଯହୋ କଲଯତି ଵ୍ଯାହତ୍ଯ ମୋହଂ ହଠାତ୍ .
ନିତ୍ଯଂ କର୍ମକଲଂକ ପଂକ ଵିକଲୋ ଦେଵଃ ସ୍ଵଯଂ ଶାଶ୍ଵତଃ ..୧୨..
ଜ୍ଞାନାନୁଭୂତିରିଯମେଵ କିଲେତି ବୁଦ୍ଧଵା .
ମେକୋଽସ୍ତି ନିତ୍ଯମଵବୋଧଘନଃ ସମନ୍ତାତ୍ ..୧୩..
ଅଜ୍ଞାନ ଜହାଂ ତକ ରହତା ହୈ ଵହାଂ ତକ ଯହ ଅନୁଭଵ ଯଥାର୍ଥ ନହୀଂ ହୋତା .
ଭାଵାର୍ଥ : — ଯହାଂ ଯହ ଉପଦେଶ ହୈ କି ଶୁଦ୍ଧନଯକେ ଵିଷଯରୂପ ଆତ୍ମାକା ଅନୁଭଵ କରୋ .୧୧.
ଅବ, ଇସୀ ଅର୍ଥକା ସୂଚକ କଲଶରୂପ କାଵ୍ଯ ପୁନଃ କହତେ ହୈଂ, ଜିସମେଂ ଯହ କହା ଗଯା ହୈ କି ଐସା ଅନୁଭଵ କରନେ ପର ଆତ୍ମଦେଵ ପ୍ରଗଟ ପ୍ରତିଭାସମାନ ହୋତା ହୈ : —
ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : — [ଯଦି ] ଯଦି [କଃ ଅପି ସୁଧୀଃ ] କୋଈ ସୁବୁଦ୍ଧି (ସମ୍ଯଗ୍ଦୃଷ୍ଟି) ଜୀଵ [ଭୂତଂ ଭାନ୍ତମ୍ ଅଭୂତମ୍ ଏଵ ବନ୍ଧଂ ] ଭୂତ, ଵର୍ତମାନ ଔର ଭଵିଷ୍ଯ — ତୀନୋଂ କାଲକେ କର୍ମବନ୍ଧକୋ ଅପନେ ଆତ୍ମାସେ [ରଭସାତ୍ ] ତତ୍କାଲ – ଶୀଘ୍ର [ନିର୍ଭିଦ୍ଯ ] ଭିନ୍ନ କରକେ ତଥା [ମୋହଂ ] ଉସ କର୍ମୋଦଯକେ ନିମିତ୍ତସେ ହୋନେଵାଲେ ମିଥ୍ଯାତ୍ଵ (ଅଜ୍ଞାନ) କୋ [ହଠାତ୍ ] ଅପନେ ବଲସେ (ପୁରୁଷାର୍ଥସେ) [ଵ୍ଯାହତ୍ଯ ] ରୋକକର ଅଥଵା ନାଶ କରକେ [ଅନ୍ତଃ ] ଅନ୍ତରଙ୍ଗମେଂ [କିଲ ଅହୋ କଲଯତି ] ଅଭ୍ଯାସ କରେ — ଦେଖେ ତୋ [ଅଯମ୍ ଆତ୍ମା ] ଯହ ଆତ୍ମା [ଆତ୍ମ-ଅନୁଭଵ-ଏକ-ଗମ୍ଯ ମହିମା ] ଅପନେ ଅନୁଭଵସେ ହୀ ଜାନନେ ଯୋଗ୍ଯ ଜିସକୀ ପ୍ରଗଟ ମହିମା ହୈ ଐସା [ଵ୍ଯକ୍ତ : ] ଵ୍ଯକ୍ତ (ଅନୁଭଵଗୋଚର), [ଧ୍ରୁଵଂ ] ନିଶ୍ଚଲ, [ଶାଶ୍ଵତଃ ] ଶାଶ୍ଵତ, [ନିତ୍ଯଂ କର୍ମ-କଲଙ୍କ-ପଙ୍କ-ଵିକଲଃ ] ନିତ୍ଯ କର୍ମକଲଙ୍କ-କର୍ଦମସେ ରହିତ — [ସ୍ଵଯଂ ଦେଵଃ ] ଐସା ସ୍ଵଯଂ ସ୍ତୁତି କରନେ ଯୋଗ୍ଯ ଦେଵ [ଆସ୍ତେ ] ଵିରାଜମାନ ହୈ .
ଭାଵାର୍ଥ : — ଶୁଦ୍ଧନଯକୀ ଦୃଷ୍ଟିସେ ଦେଖା ଜାଯେ ତୋ ସର୍ଵ କର୍ମୋଂସେ ରହିତ ଚୈତନ୍ଯମାତ୍ର ଦେଵ ଅଵିନାଶୀ ଆତ୍ମା ଅନ୍ତରଙ୍ଗମେଂ ସ୍ଵଯଂ ଵିରାଜମାନ ହୈ . ଯହ ପ୍ରାଣୀ — ପର୍ଯାଯବୁଦ୍ଧି ବହିରାତ୍ମା — ଉସେ ବାହର ଢୂଁଢ଼ତା ହୈ ଯହ ମହା ଅଜ୍ଞାନ ହୈ .୧୨.
୪୨