ତଦାନୀଂ ସାମାନ୍ଯଵିଶେଷାଵିର୍ଭାଵତିରୋଭାଵାଭ୍ଯାମନୁଭୂଯମାନମପି ଜ୍ଞାନମବୁଦ୍ଧଲୁବ୍ଧାନାଂ ନ ସ୍ଵଦତେ . ତଥା ହି — ଯଥା ଵିଚିତ୍ରଵ୍ଯଂଜନସଂଯୋଗୋପଜାତସାମାନ୍ଯଵିଶେଷତିରୋଭାଵାଵିର୍ଭାଵାଭ୍ଯାମନୁଭୂଯମାନଂ ଲଵଣଂ ଲୋକାନାମବୁଦ୍ଧାନାଂ ଵ୍ଯଂଜନଲୁବ୍ଧାନାଂ ସ୍ଵଦତେ, ନ ପୁନରନ୍ଯସଂଯୋଗଶୂନ୍ଯତୋପଜାତସାମାନ୍ଯଵିଶେଷାଵିର୍ଭାଵତିରୋ- ଭାଵାଭ୍ଯାମ୍; ଅଥ ଚ ଯଦେଵ ଵିଶେଷାଵିର୍ଭାଵେନାନୁଭୂଯମାନଂ ଲଵଣଂ ତଦେଵ ସାମାନ୍ଯାଵିର୍ଭାଵେନାପି . ତଥା ଵିଚିତ୍ରଜ୍ଞେଯାକାରକରମ୍ବିତତ୍ଵୋପଜାତସାମାନ୍ଯଵିଶେଷତିରୋଭାଵାଵିର୍ଭାଵାଭ୍ଯାମନୁଭୂଯମାନଂ ଜ୍ଞାନମବୁଦ୍ଧାନାଂ ଜ୍ଞେଯ- ଲୁବ୍ଧାନାଂ ସ୍ଵଦତେ, ନ ପୁନରନ୍ଯସଂଯୋଗଶୂନ୍ଯତୋପଜାତସାମାନ୍ଯଵିଶେଷାଵିର୍ଭାଵତିରୋଭାଵାଭ୍ଯାମ୍; ଅଥ ଚ ଯଦେଵ ଵିଶେଷାଵିର୍ଭାଵେନାନୁଭୂଯମାନଂ ଜ୍ଞାନଂ ତଦେଵ ସାମାନ୍ଯାଵିର୍ଭାଵେନାପି . ଅଲୁବ୍ଧବୁଦ୍ଧାନାଂ ତୁ ଯଥା ସୈନ୍ଧଵଖିଲ୍ଯୋ- ଽନ୍ଯଦ୍ରଵ୍ଯସଂଯୋଗଵ୍ଯଵଚ୍ଛେଦେନ କେଵଲ ଏଵାନୁଭୂଯମାନଃ ସର୍ଵତୋଽପ୍ଯେକଲଵଣରସତ୍ଵାଲ୍ଲଵଣତ୍ଵେନ ସ୍ଵଦତେ, ତଥା- ସ୍ଵଯଂ ଆତ୍ମା ହୀ ହୈ . ଇସଲିଏ ଜ୍ଞାନକୀ ଅନୁଭୂତି ହୀ ଆତ୍ମାକୀ ଅନୁଭୂତି ହୈ . ପରନ୍ତୁ ଅବ ଵହାଁ, ସାମାନ୍ଯ ଜ୍ଞାନକେ ଆଵିର୍ଭାଵ (ପ୍ରଗଟପନା) ଔର ଵିଶେଷ (ଜ୍ଞେଯାକାର) ଜ୍ଞାନକେ ତିରୋଭାଵ (ଆଚ୍ଛାଦନ)ସେ ଜବ ଜ୍ଞାନମାତ୍ରକା ଅନୁଭଵ କିଯା ଜାତା ହୈ ତବ ଜ୍ଞାନ ପ୍ରଗଟ ଅନୁଭଵମେଂ ଆତା ହୈ ତଥାପି ଜୋ ଅଜ୍ଞାନୀ ହୈଂ, ଜ୍ଞେଯୋଂମେଂ ଆସକ୍ତ ହୈଂ ଉନ୍ହେଂ ଵହ ସ୍ଵାଦମେଂ ନହୀଂ ଆତା . ଯହ ପ୍ରଗଟ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତସେ ବତଲାତେ ହୈଂ : —

ଜୈସେ — ଅନେକ ପ୍ରକାରକେ ଶାକାଦି ଭୋଜନୋଂକେ ସମ୍ବନ୍ଧସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ସାମାନ୍ଯ ଲଵଣକେ ତିରୋଭାଵ ଔର ଵିଶେଷ ଲଵଣକେ ଆଵିର୍ଭାଵସେ ଅନୁଭଵମେଂ ଆନେଵାଲା ଜୋ (ସାମାନ୍ଯକେ ତିରୋଭାଵରୂପ ଔର ଶାକାଦିକେ ସ୍ଵାଦଭେଦସେ ଭେଦରୂପ – ଵିଶେଷରୂପ) ଲଵଣ ହୈ ଉସକା ସ୍ଵାଦ ଅଜ୍ଞାନୀ, ଶାକ-ଲୋଲୁପ ମନୁଷ୍ଯୋଂକୋ ଆତା ହୈ, କିନ୍ତୁ ଅନ୍ଯକୀ ସମ୍ବନ୍ଧରହିତତାସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ସାମାନ୍ଯକେ ଆଵିର୍ଭାଵ ଔର ଵିଶେଷକେ ତିରୋଭାଵସେ ଅନୁଭଵମେଂ ଆନେଵାଲା ଜୋ ଏକାକାର ଅଭେଦରୂପ ଲଵଣ ହୈ ଉସକା ସ୍ଵାଦ ନହୀଂ ଆତା; ଔର ପରମାର୍ଥସେ ଦେଖା ଜାଯେ ତୋ, ଵିଶେଷକେ ଆଵିର୍ଭାଵସେ ଅନୁଭଵମେଂ ଆନେଵାଲା (କ୍ଷାରରସରୂପ) ଲଵଣ ହୀ ସାମାନ୍ଯକେ ଆଵିର୍ଭାଵସେ ଅନୁଭଵମେଂ ଆନେଵାଲା (କ୍ଷାରରସରୂପ) ଲଵଣ ହୈ . ଇସପ୍ରକାର — ଅନେକ ପ୍ରକାରକେ ଜ୍ଞେଯୋଂକେ ଆକାରୋଂକେ ସାଥ ମିଶ୍ରରୂପତାସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ସାମାନ୍ଯକେ ତିରୋଭାଵ ଔର ଵିଶେଷକେ ଆଵିର୍ଭାଵସେ ଅନୁଭଵମେଂ ଆନେଵାଲା ଜୋ (ଵିଶେଷଭାଵରୂପ, ଭେଦରୂପ, ଅନେକାକାରରୂପ) ଜ୍ଞାନ ହୈ ଵହ ଅଜ୍ଞାନୀ, ଜ୍ଞେଯ-ଲୁବ୍ଧ ଜୀଵୋଂକୋ ସ୍ଵାଦମେଂ ଆତା ହୈ, କିନ୍ତୁ ଅନ୍ଯଜ୍ଞେଯାକାରକୀ ସଂଯୋଗରହିତତାସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ସାମାନ୍ଯକେ ଆଵିର୍ଭାଵ ଔର ଵିଶେଷକେ ତିରୋଭାଵସେ ଅନୁଭଵମେଂ ଆନେଵାଲା ଜୋ ଏକାକାର ଅଭେଦରୂପ ଜ୍ଞାନ ଵହ ସ୍ଵାଦମେଂ ନହୀଂ ଆତା; ଔର ପରମାର୍ଥସେ ଵିଚାର କିଯା ଜାଯେ ତୋ, ଜୋ ଜ୍ଞାନ ଵିଶେଷକେ ଆଵିର୍ଭାଵସେ ଅନୁଭଵମେଂ ଆତା ହୈ ଵହୀ ଜ୍ଞାନ ସାମାନ୍ଯକେ ଆଵିର୍ଭାଵସେ ଅନୁଭଵମେଂ ଆତା ହୈ . ଅଲୁବ୍ଧ ଜ୍ଞାନିଯୋଂକୋ ତୋ, ଜୈସେ ସୈଂଧଵକୀ ଡଲୀ, ଅନ୍ଯଦ୍ରଵ୍ଯକେ ସଂଯୋଗକା ଵ୍ଯଵଚ୍ଛେଦ କରକେ କେଵଲ ସୈଂଧଵକା ହୀ ଅନୁଭଵ କିଯେ ଜାନେ ପର, ସର୍ଵତଃ ଏକ କ୍ଷାରରସତ୍ଵକେ କାରଣ କ୍ଷାରରୂପସେ ସ୍ଵାଦମେଂ ଆତୀ ହୈ ଉସୀପ୍ରକାର ଆତ୍ମା ଭୀ, ପରଦ୍ରଵ୍ଯକେ ସଂଯୋଗକା ଵ୍ଯଵଚ୍ଛେଦ କରକେ କେଵଲ ଆତ୍ମାକା ହୀ ଅନୁଭଵ

୪୪