ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : — [ଏକଃ ଅପି ] ଆତ୍ମା ଏକ ହୈ, ତଥାପି [ଵ୍ଯଵହାରେଣ ] ଵ୍ଯଵହାରଦୃଷ୍ଟିସେ ଦେଖା ଜାଯ ତୋ [ତ୍ରିସ୍ଵଭାଵତ୍ଵାତ୍ ] ତୀନ-ସ୍ଵଭାଵରୂପତାକେ କାରଣ [ମେଚକଃ ] ଅନେକାକାରରୂପ (‘ମେଚକ’) ହୈ, [ଦର୍ଶନ-ଜ୍ଞାନ-ଚାରିତ୍ରୈଃ ତ୍ରିଭିଃ ପରିଣତତ୍ଵତଃ ] କ୍ଯୋଂକି ଵହ ଦର୍ଶନ, ଜ୍ଞାନ ଔର ଚାରିତ୍ର — ଇନ ତୀନ ଭାଵୋଂରୂପ ପରିଣମନ କରତା ହୈ .
ଭାଵାର୍ଥ : — ଶୁଦ୍ଧଦ୍ରଵ୍ଯାର୍ଥିକ ନଯସେ ଆତ୍ମା ଏକ ହୈ; ଜବ ଇସ ନଯକୋ ପ୍ରଧାନ କରକେ କହା ଜାତା ହୈ ତବ ପର୍ଯାଯାର୍ଥିକ ନଯ ଗୌଣ ହୋ ଜାତା ହୈ, ଇସଲିଏ ଏକକୋ ତୀନରୂପ ପରିଣମିତ ହୋତା ହୁଆ କହନା ସୋ ଵ୍ଯଵହାର ହୁଆ, ଅସତ୍ଯାର୍ଥ ଭୀ ହୁଆ . ଇସପ୍ରକାର ଵ୍ଯଵହାରନଯସେ ଆତ୍ମାକୋ ଦର୍ଶନ, ଜ୍ଞାନ, ଚାରିତ୍ରରୂପ ପରିଣାମୋଂକେ କାରଣ ‘ମେଚକ’ କହା ହୈ .୧୭.
ଅବ, ପରମାର୍ଥନଯସେ କହତେ ହୈଂ : —
ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : — [ପରମାର୍ଥେନ ତୁ ] ଶୁଦ୍ଧ ନିଶ୍ଚଯନଯସେ ଦେଖା ଜାଯେ ତୋ [ଵ୍ଯକ୍ତ -ଜ୍ଞାତୃତ୍ଵ-ଜ୍ଯୋତିଷା ] ପ୍ରଗଟ ଜ୍ଞାଯକତ୍ଵଜ୍ଯୋତିମାତ୍ରସେ [ଏକକଃ ] ଆତ୍ମା ଏକସ୍ଵରୂପ ହୈ, [ସର୍ଵ-ଭାଵାନ୍ତର-ଧ୍ଵଂସି-ସ୍ଵଭାଵତ୍ଵାତ୍ ] କ୍ଯୋଂକି ଶୁଦ୍ଧଦ୍ରଵ୍ଯାର୍ଥିକ ନଯସେ ସର୍ଵ ଅନ୍ଯଦ୍ରଵ୍ଯକେ ସ୍ଵଭାଵ ତଥା ଅନ୍ଯକେ ନିମିତ୍ତସେ ହୋନେଵାଲେ ଵିଭାଵୋଂକୋ ଦୂର କରନେରୂପ ଉସକା ସ୍ଵଭାଵ ହୈ, ଇସଲିଯେ ଵହ [ଅମେଚକଃ ] ‘ଅମେଚକ’ ହୈ — ଶୁଦ୍ଧ ଏକାକାର ହୈ .
ଭାଵାର୍ଥ : — ଭେଦଦୃଷ୍ଟିକୋ ଗୌଣ କରକେ ଅଭେଦଦୃଷ୍ଟିସେ ଦେଖା ଜାଯେ ତୋ ଆତ୍ମା ଏକାକାର ହୀ ହୈ, ଵହୀ ଅମେଚକ ହୈ .୧୮.
ଆତ୍ମାକୋ ପ୍ରମାଣ-ନଯସେ ମେଚକ, ଅମେଚକ କହା ହୈ, ଉସ ଚିନ୍ତାକୋ ମିଟାକର ଜୈସେ ସାଧ୍ଯକୀ ସିଦ୍ଧି ହୋ ଵୈସା କରନା ଚାହିଏ, ଯହ ଆଗେକେ ଶ୍ଲୋକମେଂ କହତେ ହୈଂ : —
ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : — [ଆତ୍ମନଃ ] ଯହ ଆତ୍ମା [ମେଚକ-ଅମେଚକତ୍ଵଯୋଃ ] ମେଚକ ହୈ — ଭେଦରୂପ
୪୮