ସ୍ଵଯମେଵାନୁଭୂଯମାନେଽପି ଭଗଵତ୍ଯନୁଭୂତ୍ଯାତ୍ମନ୍ଯାତ୍ମନ୍ଯନାଦିବନ୍ଧଵଶାତ୍ ପରୈଃ ସମମେକତ୍ଵାଧ୍ଯଵସାଯେନ ଵିମୂଢସ୍ଯାଯମହମନୁଭୂତିରିତ୍ଯାତ୍ମଜ୍ଞାନଂ ନୋତ୍ପ୍ଲଵତେ, ତଦଭାଵାଦଜ୍ଞାତଖରଶୃଂଗଶ୍ରଦ୍ଧାନସମାନତ୍ଵାତ୍ ଶ୍ରଦ୍ଧାନମପି ନୋତ୍ପ୍ଲଵତେ, ତଦା ସମସ୍ତଭାଵାନ୍ତରଵିଵେକେନ ନିଃଶଂକ ମଵସ୍ଥାତୁମଶକ୍ଯତ୍ଵାଦାତ୍ମାନୁଚରଣମନୁତ୍ପ୍ଲଵମାନଂ ନାତ୍ମାନଂ ସାଧଯତୀତି ସାଧ୍ଯସିଦ୍ଧେରନ୍ଯଥାନୁପପତ୍ତିଃ .
ଅପତିତମିଦମାତ୍ମଜ୍ଯୋତିରୁଦ୍ଗଚ୍ଛଦଚ୍ଛମ୍ .
ନ ଖଲୁ ନ ଖଲୁ ଯସ୍ମାଦନ୍ଯଥା ସାଧ୍ଯସିଦ୍ଧିଃ ..୨୦..
ଅନୁଭଵମେଂ ଆନେପର ଭୀ ଅନାଦି ବନ୍ଧକେ ଵଶ ପର (ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂ)କେ ସାଥ ଏକତ୍ଵକେ ନିଶ୍ଚଯସେ ମୂଢ – ଅଜ୍ଞାନୀ ଜନକୋ ‘ଜୋ ଯହ ଅନୁଭୂତି ହୈ ଵହୀ ମୈଂ ହୂଁ’ ଐସା ଆତ୍ମଜ୍ଞାନ ଉଦିତ ନହୀଂ ହୋତା ଔର ଉସକେ ଅଭାଵସେ, ଅଜ୍ଞାତକା ଶ୍ରଦ୍ଧାନ ଗଧେକେ ସୀଂଗକେ ଶ୍ରଦ୍ଧାନ ସମାନ ହୈ ଇସଲିଏ, ଶ୍ରଦ୍ଧାନ ଭୀ ଉଦିତ ନହୀଂ ହୋତା ତବ ସମସ୍ତ ଅନ୍ଯଭାଵୋଂକେ ଭେଦସେ ଆତ୍ମାମେଂ ନିଃଶଂକ ସ୍ଥିର ହୋନେକୀ ଅସମର୍ଥତାକେ କାରଣ ଆତ୍ମାକା ଆଚରଣ ଉଦିତ ନ ହୋନେସେ ଆତ୍ମାକୋ ନହୀଂ ସାଧ ସକତା . ଇସପ୍ରକାର ସାଧ୍ଯ ଆତ୍ମାକୀ ସିଦ୍ଧିକୀ ଅନ୍ଯଥା ଅନୁପପତ୍ତି ହୈ .
ଭାଵାର୍ଥ : — ସାଧ୍ଯ ଆତ୍ମାକୀ ସିଦ୍ଧି ଦର୍ଶନ-ଜ୍ଞାନ-ଚାରିତ୍ରସେ ହୀ ହୈ, ଅନ୍ଯ ପ୍ରକାରସେ ନହୀଂ . କ୍ଯୋଂକି : — ପହଲେ ତୋ ଆତ୍ମାକୋ ଜାନେ କି ଯହ ଜୋ ଜାନନେଵାଲା ଅନୁଭଵମେଂ ଆତା ହୈ ସୋ ମୈଂ ହୂଁ . ଇସକେ ବାଦ ଉସକୀ ପ୍ରତୀତିରୂପ ଶ୍ରଦ୍ଧାନ ହୋତା ହୈ; କ୍ଯୋଂକି ଜାନେ ବିନା କିସକା ଶ୍ରଦ୍ଧାନ କରେଗା ? ତତ୍ପଶ୍ଚାତ୍ ସମସ୍ତ ଅନ୍ଯଭାଵୋଂସେ ଭେଦ କରକେ ଅପନେମେଂ ସ୍ଥିର ହୋ . — ଇସପ୍ରକାର ସିଦ୍ଧି ହୋତୀ ହୈ . କିନ୍ତୁ ଯଦି ଜାନେ ହୀ ନହୀଂ, ତୋ ଶ୍ରଦ୍ଧାନ ଭୀ ନହୀଂ ହୋ ସକତା; ଔର ଐସୀ ସ୍ଥିତିମେଂ ସ୍ଥିରତା କହାଁ କରେଗା ? ଇସଲିଯେ ଯହ ନିଶ୍ଚଯ ହୈ କି ଅନ୍ଯ ପ୍ରକାରସେ ସିଦ୍ଧି ନହୀଂ ହୋତୀ ..୧୭-୧୮..
ଅବ, ଇସୀ ଅର୍ଥକା କଲଶରୂପ କାଵ୍ଯ କହତେ ହୈଂ : —
ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : — ଆଚାର୍ଯ କହତେ ହୈଂ କି — [ଅନନ୍ତଚୈତନ୍ଯଚିହ୍ନଂ ] ଅନନ୍ତ (ଅଵିନଶ୍ଵର) ଚୈତନ୍ଯ ଜିସକା ଚିହ୍ନ ହୈ ଐସୀ [ଇଦମ୍ ଆତ୍ମଜ୍ଯୋତିଃ ] ଇସ ଆତ୍ମଜ୍ଯୋତିକା [ସତତମ୍ ଅନୁଭଵାମଃ ] ହମ ନିରନ୍ତର ଅନୁଭଵ କରତେ ହୈଂ, [ଯସ୍ମାତ୍ ] କ୍ଯୋଂକି [ଅନ୍ଯଥା ସାଧ୍ଯସିଦ୍ଧିଃ ନ ଖଲୁ ନ ଖଲୁ ] ଉସକେ ଅନୁଭଵକେ ବିନା ଅନ୍ଯ ପ୍ରକାରସେ ସାଧ୍ଯ ଆତ୍ମାକୀ ସିଦ୍ଧି ନହୀଂ ହୋତୀ . ଵହ ଆତ୍ମଜ୍ଯୋତି ଐସୀ ହୈ କି [କଥମ୍ ଅପି ସମୁପାତ୍ତତ୍ରିତ୍ଵମ୍ ଅପି ଏକତାଯାଃ ଅପତିତମ୍ ] ଜିସନେ କିସୀ ପ୍ରକାରସେ ତ୍ରିତ୍ଵ ଅଙ୍ଗୀକାର