ਯੋ ਹਿ ਨਾਮ ਫਲਦਾਨਸਮਰ੍ਥਤਯਾ ਪ੍ਰਾਦੁਰ੍ਭੂਯ ਭਾਵਕਤ੍ਵੇਨ ਭਵਨ੍ਤਮਪਿ ਦੂਰਤ ਏਵ ਤਦਨੁਵ੍ਰੁਤ੍ਤੇਰਾਤ੍ਮਨੋ ਭਾਵ੍ਯਸ੍ਯ ਵ੍ਯਾਵਰ੍ਤਨੇਨ ਹਠਾਨ੍ਮੋਹਂ ਨ੍ਯਕ੍ਕ੍ਰੁਤ੍ਯੋਪਰਤਸਮਸ੍ਤਭਾਵ੍ਯਭਾਵਕਸਂਕ ਰਦੋਸ਼ਤ੍ਵੇਨੈਕਤ੍ਵੇ ਟਂਕੋਤ੍ਕੀਰ੍ਣਂ ਵਿਸ਼੍ਵਸ੍ਯਾਪ੍ਯਸ੍ਯੋਪਰਿ ਤਰਤਾ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ੋਦ੍ਯੋਤਤਯਾ ਨਿਤ੍ਯਮੇਵਾਨ੍ਤਃਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨੇਨਾਨਪਾਯਿਨਾ ਸ੍ਵਤਃਸਿਦ੍ਧੇਨ ਪਰਮਾਰ੍ਥਸਤਾ ਭਗਵਤਾ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵੇਨ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਨ੍ਤਰਸ੍ਵਭਾਵਭਾਵਿਭ੍ਯਃ ਸਰ੍ਵੇਭ੍ਯੋ ਭਾਵਾਨ੍ਤਰੇਭ੍ਯਃ ਪਰਮਾਰ੍ਥ- ਤੋਤਿਰਿਕ੍ਤਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਸਂਚੇਤਯਤੇ ਸ ਖਲੁ ਜਿਤਮੋਹੋ ਜਿਨ ਇਤਿ ਦ੍ਵਿਤੀਯਾ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸ੍ਤੁਤਿਃ .
ਏਵਮੇਵ ਚ ਮੋਹਪਦਪਰਿਵਰ੍ਤਨੇਨ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਕ੍ਰੋਧਮਾਨਮਾਯਾਲੋਭਕਰ੍ਮਨੋਕਰ੍ਮਮਨੋਵਚਨਕਾਯ- ਸੂਤ੍ਰਾਣ੍ਯੇਕਾਦਸ਼ ਪਂਚਾਨਾਂ ਸ਼੍ਰੋਤ੍ਰਚਕ੍ਸ਼ੁਰ੍ਘ੍ਰਾਣਰਸਨਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਨਸੂਤ੍ਰਾਣਾਮਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੂਤ੍ਰੇਣ ਪ੍ਰੁਥਗ੍ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾ- ਤਤ੍ਵਾਦ੍ਵਯਾਖ੍ਯੇਯਾਨਿ . ਅਨਯਾ ਦਿਸ਼ਾਨ੍ਯਾਨ੍ਯਪ੍ਯੂਹ੍ਯਾਨਿ .
ਗਾਥਾਰ੍ਥ : — [ਯਃ ਤੁ ] ਜੋ ਮੁਨਿ [ਮੋਹਂ ] ਮੋਹਕੋ [ਜਿਤ੍ਵਾ ] ਜੀਤਕਰ [ਆਤ੍ਮਾਨਮ੍ ] ਅਪਨੇ ਆਤ੍ਮਾਕੋ [ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵਾਧਿਕਂ ] ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਨ੍ਯਦ੍ਰਵ੍ਯਭਾਵੋਂਸੇ ਅਧਿਕ [ਜਾਨਾਤਿ ] ਜਾਨਤਾ ਹੈ [ਤਂ ਸਾਧੁਂ ] ਉਸ ਮੁਨਿਕੋ [ਪਰਮਾਰ੍ਥਵਿਜ੍ਞਾਯਕਾਃ ] ਪਰਮਾਰ੍ਥਕੇ ਜਾਨਨੇਵਾਲੇ [ਜਿਤਮੋਹਂ ] ਜਿਤਮੋਹ [ਬ੍ਰੁਵਨ੍ਤਿ ] ਕਹਤੇ ਹੈਂ .
ਟੀਕਾ : — ਮੋਹਕਰ੍ਮ ਫਲ ਦੇਨੇਕੀ ਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯਸੇ ਪ੍ਰਗਟ ਉਦਯਰੂਪ ਹੋਕਰ ਭਾਵਕਪਨੇਸੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਤਥਾਪਿ ਤਦਨੁਸਾਰ ਜਿਸਕੀ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਹੈ ਐਸਾ ਜੋ ਅਪਨਾ ਆਤ੍ਮਾ ਭਾਵ੍ਯ, ਉਸਕੋ ਭੇਦਜ੍ਞਾਨਕੇ ਬਲ ਦ੍ਵਾਰਾ ਦੂਰਸੇ ਹੀ ਅਲਗ ਕਰਨੇਸੇ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਬਲਪੂਰ੍ਵਕ ਮੋਹਕਾ ਤਿਰਸ੍ਕਾਰ ਕਰਕੇ, ਸਮਸ੍ਤ ਭਾਵ੍ਯਭਾਵਕ- ਸਂਕਰਦੋਸ਼ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਨੇਸੇ ਏਕਤ੍ਵਮੇਂ ਟਂਕੋਤ੍ਕੀਰ੍ਣ (ਨਿਸ਼੍ਚਲ) ਔਰ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਨ੍ਯਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੇ ਸ੍ਵਭਾਵੋਂਸੇ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਸਰ੍ਵ ਅਨ੍ਯਭਾਵੋਂਸੇ ਪਰਮਾਰ੍ਥਤਃ ਭਿਨ੍ਨ ਅਪਨੇ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਜੋ (ਮੁਨਿ) ਅਨੁਭਵ ਕਰਤਾ ਹੈ ਵਹ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਜਿਤਮੋਹ (ਜਿਸਨੇ ਮੋਹਕੋ ਜੀਤਾ ਹੈ ਐਸਾ) ਜਿਨ ਹੈਂ . ਕੈਸਾ ਹੈ ਵਹ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵ ? ਇਸ ਸਮਸ੍ਤ ਲੋਕਕੇ ਉਪਰ ਤਿਰਤਾ ਹੁਆ, ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਉਦ੍ਯੋਤਰੂਪਸੇ ਸਦੈਵ ਅਨ੍ਤਰਙ੍ਗਮੇਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ, ਅਵਿਨਾਸ਼ੀ, ਅਪਨੇਸੇ ਹੀ ਸਿਦ੍ਧ ਔਰ ਪਰਮਾਰ੍ਥਸਤ੍ ਐਸਾ ਭਗਵਾਨ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ .
ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਭਾਵ੍ਯਭਾਵਕ ਭਾਵਕੇ ਸਂਕਰਦੋਸ਼ਕੋ ਦੂਰ ਕਰਕੇ ਦੂਸਰੀ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸ੍ਤੁਤਿ ਹੈ .
ਇਸ ਗਾਥਾਸੂਤ੍ਰਮੇਂ ਏਕ ਮੋਹਕਾ ਹੀ ਨਾਮ ਲਿਯਾ ਹੈ; ਉਸਮੇਂ ‘ਮੋਹ’ ਪਦਕੋ ਬਦਲਕਰ ਉਸਕੇ ਸ੍ਥਾਨ ਪਰ ਰਾਗ, ਦ੍ਵੇਸ਼, ਕ੍ਰੋਧ, ਮਾਨ, ਮਾਯਾ, ਲੋਭ, ਕਰ੍ਮ, ਨੋਕਰ੍ਮ, ਮਨ, ਵਚਨ, ਕਾਯ ਰਖਕਰ ਗ੍ਯਾਰਹ ਸੂਤ੍ਰ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਰੂਪ ਕਰਨਾ ਔਰ ਸ਼੍ਰੋਤ੍ਰ, ਚਕ੍ਸ਼ੁ, ਘ੍ਰਾਣ, ਰਸਨ ਤਥਾ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਨ — ਇਨ ਪਾਂਚਕੇ ਸੂਤ੍ਰੋਂਕੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੂਤ੍ਰਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਲਗ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਰੂਪ ਕਰਨਾ; ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਸੋਲਹ ਸੂਤ੍ਰੋਂਕੋ ਭਿਨ੍ਨ-ਭਿਨ੍ਨ
੭੦