ਨਯਵਿਭਜਨਯੁਕ੍ਤ੍ਯਾਤ੍ਯਨ੍ਤਮੁਚ੍ਛਾਦਿਤਾਯਾਮ੍ .
ਸ੍ਵਰਸਰਭਸਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟਃ ਪ੍ਰਸ੍ਫੁ ਟਨ੍ਨੇਕ ਏਵ ..੨੮..
ਅਬ ਫਿ ਰ, ਇਸ ਅਰ੍ਥਕੇ ਜਾਨਨੇਸੇ ਭੇਦਜ੍ਞਾਨਕੀ ਸਿਦ੍ਧਿ ਹੋਤੀ ਹੈ ਇਸ ਅਰ੍ਥਕਾ ਸੂਚਕ ਕਾਵ੍ਯ ਕਹਤੇ ਹੈਂ : —
ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — [ਪਰਿਚਿਤ-ਤਤ੍ਤ੍ਵੈਃ ] ਜਿਨ੍ਹੋਂਨੇ ਵਸ੍ਤੁਕੇ ਯਥਾਰ੍ਥ ਸ੍ਵਰੂਪਕੋ ਪਰਿਚਯਰੂਪ ਕਿਯਾ ਹੈ ਐਸੇ ਮੁਨਿਯੋਂਨੇ [ਆਤ੍ਮ-ਕਾਯ-ਏਕਤਾਯਾਂ ] ਜਬ ਆਤ੍ਮਾ ਔਰ ਸ਼ਰੀਰਕੇ ਏਕਤ੍ਵਕੋ [ਇਤਿ ਨਯ- ਵਿਭਜਨ-ਯੁਕ੍ਤ੍ਯਾ ] ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਨਯਵਿਭਾਗਕੋ ਯੁਕ੍ਤਿਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ [ਅਤ੍ਯਨ੍ਤਮ੍ ਉਚ੍ਛਾਦਿਤਾਯਾਮ੍ ] ਜੜਮੂਲਸੇ ਉਖਾੜ ਫੇਂ ਕਾ ਹੈ — ਉਸਕਾ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਨਿਸ਼ੇਧ ਕਿਯਾ ਹੈ, ਤਬ ਅਪਨੇ [ਸ੍ਵ-ਰਸ-ਰਭਸ-ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟਃ ਪ੍ਰਸ੍ਫੁ ਟਨ੍ ਏਕਃ ਏਵ ] ਨਿਜਰਸਕੇ ਵੇਗਸੇ ਆਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ ਹੋ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਏਕ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੋਕਰ [ਕਸ੍ਯ ] ਕਿਸ ਪੁਰੁਸ਼ਕੋ ਵਹ [ਬੋਧਃ ] ਜ੍ਞਾਨ [ਅਦ੍ਯ ਏਵ ] ਤਤ੍ਕਾਲ ਹੀ [ਬੋਧਂ ] ਯਥਾਰ੍ਥਪਨੇਕੋ [ਨ ਅਵਤਰਤਿ ] ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਨ ਹੋਗਾ ? ਅਵਸ਼੍ਯ ਹੀ ਹੋਗਾ .
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਨਿਸ਼੍ਚਯਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਕੇ ਵਿਭਾਗਸੇ ਆਤ੍ਮਾ ਔਰ ਪਰਕਾ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਭੇਦ ਬਤਾਯਾ ਹੈ; ਉਸੇ ਜਾਨਕਰ, ਐਸਾ ਕੌਨ ਪੁਰੁਸ਼ ਹੈ ਜਿਸੇ ਭੇਦਜ੍ਞਾਨ ਨ ਹੋ ? ਹੋਤਾ ਹੀ ਹੈ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਜਬ ਜ੍ਞਾਨ ਅਪਨੇ ਸ੍ਵਰਸਸੇ ਸ੍ਵਯਂ ਅਪਨੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕੋ ਜਾਨਤਾ ਹੈ, ਤਬ ਅਵਸ਼੍ਯ ਹੀ ਵਹ ਜ੍ਞਾਨ ਅਪਨੇ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਪਰਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਹੀ ਬਤਲਾਤਾ ਹੈ . ਕੋਈ ਦੀਰ੍ਘਸਂਸਾਰੀ ਹੀ ਹੋ ਤੋ ਉਸਕੀ ਯਹਾਁ ਕੋਈ ਬਾਤ ਨਹੀਂ ਹੈ .੨੮.
ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ, ਅਪ੍ਰਤਿਬੁਦ੍ਧਨੇ ਜੋ ਯਹ ਕਹਾਁ ਥਾ ਕਿ — ‘‘ਹਮਾਰਾ ਤੋ ਯਹ ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਰੀਰ ਹੀ ਆਤ੍ਮਾ ਹੈ’’, ਉਸਕਾ ਨਿਰਾਕਰਣ ਕਿਯਾ .
ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਯਹ ਅਜ੍ਞਾਨੀ ਜੀਵ ਅਨਾਦਿਕਾਲੀਨ ਮੋਹਕੇ ਸਂਤਾਨਸੇ ਨਿਰੂਪਿਤ ਆਤ੍ਮਾ ਔਰ ਸ਼ਰੀਰਕੇ ਏਕਤ੍ਵਕੇ ਸਂਸ੍ਕਾਰਸੇ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਅਪ੍ਰਤਿਬੁਦ੍ਧ ਥਾ ਵਹ ਅਬ ਤਤ੍ਤ੍ਵਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਰੂਪ ਜ੍ਯੋਤਿਕਾ ਪ੍ਰਗਟ ਉਦਯ ਹੋਨੇਸੇ ਔਰ ਨੇਤ੍ਰਕੇ ਵਿਕਾਰੀਕੀ ਭਾਨ੍ਤਿ (ਜੈਸੇ ਕਿਸੀ ਪੁਰੁਸ਼ਕੀ ਆਁਖੋਂਮੇਂ ਵਿਕਾਰ ਥਾ ਤਬ ਉਸੇ ਵਰ੍ਣਾਦਿਕ ਅਨ੍ਯਥਾ ਦੀਖਤੇ ਥੇ ਔਰ ਜਬ ਨੇਤ੍ਰਵਿਕਾਰ ਦੂਰ ਹੋ ਗਯਾ ਤਬ ਵੇ ਜ੍ਯੋਂਕੇ ਤ੍ਯੋਂ — ਯਥਾਰ੍ਥ ਦਿਖਾਈ ਦੇਨੇ ਲਗੇ, ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ) ਪਟਲ ਸਮਾਨ ਆਵਰਣਕਰ੍ਮੋਂਕੇ ਭਲੀਭਾਨ੍ਤਿ ਉਘੜ ਜਾਨੇਸੇ ਪ੍ਰਤਿਬੁਦ੍ਧ ਹੋ ਗਯਾ ਔਰ