ਤਤ੍ਤ੍ਵਜ੍ਞਾਨਜ੍ਯੋਤਿਰ੍ਨੇਤ੍ਰਵਿਕਾਰੀਵ ਪ੍ਰਕਟੋਦ੍ਘਾਟਿਤਪਟਲਸ਼੍ਟਸਿਤਿਪ੍ਰਤਿਬੁਦ੍ਧਃ (?) ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਤ੍ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾਰਂ ਸ੍ਵਂ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਹਿ ਵਿਜ੍ਞਾਯ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਯ ਚ ਤਂ ਚੈਵਾਨੁਚਰਿਤੁਕਾਮਃ ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਾਰਾਮਸ੍ਯਾਸ੍ਯਾਨ੍ਯਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਾਂ ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਂ ਕਿਂ ਸ੍ਯਾਦਿਤਿ ਪ੍ਰੁਚ੍ਛਨ੍ਨਿਤ੍ਥਂ ਵਾਚ੍ਯਃ —
ਯਤੋ ਹਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਨ੍ਤਰਸ੍ਵਭਾਵਭਾਵਿਨੋਨ੍ਯਾਨਖਿਲਾਨਪਿ ਭਾਵਾਨ੍ ਭਗਵਜ੍ਜ੍ਞਾਤ੍ਰੁਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਸ੍ਵਸ੍ਵਭਾਵ- ਭਾਵਾਵ੍ਯਾਪ੍ਯਤਯਾ ਪਰਤ੍ਵੇਨ ਜ੍ਞਾਤ੍ਵਾ ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਚਸ਼੍ਟੇ, ਤਤੋ ਯ ਏਵ ਪੂਰ੍ਵਂ ਜਾਨਾਤਿ ਸ ਏਵ ਪਸ਼੍ਚਾਤ੍ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਚਸ਼੍ਟੇ, ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਤ੍ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾ ਆਪਕੋ ਅਪਨੇਸੇ ਹੀ ਜਾਨਕਰ ਤਥਾ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਕਰਕੇ, ਉਸੀਕਾ ਆਚਰਣ ਕਰਨੇਕਾ ਇਚ੍ਛੁਕ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਪੂਛਤਾ ਹੈ ਕਿ ‘ਇਸ ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਾਰਾਮਕੋ ਅਨ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕਾ ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ (ਤ੍ਯਾਗਨਾ) ਕ੍ਯਾ ਹੈ ?’ ਉਸਕੋ ਆਚਾਰ੍ਯ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਕਹਤੇ ਹੈਂ ਕਿ : —
ਇਸਸੇ ਨਿਯਮਸੇ ਜਾਨਨਾ ਕਿ ਜ੍ਞਾਨ ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਹੈ ..੩੪..
ਗਾਥਾਰ੍ਥ : — [ਯਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਜਿਸਸੇ [ਸਰ੍ਵਾਨ੍ ਭਾਵਾਨ੍ ] ‘ਅਪਨੇਸੇ ਅਤਿਰਿਕ੍ਤ ਸਰ੍ਵ ਪਦਾਰ੍ਥ [ਪਰਾਨ੍ ] ਪਰ ਹੈਂ ’ [ਇਤਿ ਜ੍ਞਾਤ੍ਵਾ ] ਐਸਾ ਜਾਨਕਰ [ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਤਿ ] ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਕਰਤਾ ਹੈ — ਤ੍ਯਾਗ ਕਰਤਾ ਹੈ, [ਤਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਇਸਲਿਯੇ, [ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਂ ] ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ [ਜ੍ਞਾਨਂ ] ਜ੍ਞਾਨ ਹੀ ਹੈ [ਨਿਯਮਾਤ੍ ] ਐਸਾ ਨਿਯਮਸੇ [ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯਮ੍ ] ਜਾਨਨਾ . ਅਪਨੇ ਜ੍ਞਾਨਮੇਂ ਤ੍ਯਾਗਰੂਪ ਅਵਸ੍ਥਾ ਹੀ ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਹੈ, ਦੂਸਰਾ ਕੁਛ ਨਹੀਂ .
ਟੀਕਾ : — ਯਹ ਭਗਵਾਨ ਜ੍ਞਾਤਾ-ਦ੍ਰਵ੍ਯ (ਆਤ੍ਮਾ) ਹੈ ਵਹ ਅਨ੍ਯਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਅਨ੍ਯ ਸਮਸ੍ਤ ਪਰਭਾਵੋਂਕੋ, ਵੇ ਅਪਨੇ ਸ੍ਵਭਾਵਭਾਵਸੇ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਨ ਹੋਨੇਸੇ ਪਰਰੂਪ ਜਾਨਕਰ, ਤ੍ਯਾਗ ਦੇਤਾ ਹੈ; ਇਸਲਿਏ ਜੋ ਪਹਲੇ ਜਾਨਤਾ ਹੈ ਵਹੀ ਬਾਦਮੇਂ ਤ੍ਯਾਗ ਕਰਤਾ ਹੈ, ਅਨ੍ਯ ਤੋ ਕੋਈ ਤ੍ਯਾਗ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ — ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਕਰਕੇ, ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਕੇ (ਤ੍ਯਾਗਕੇ) ਸਮਯ ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਪਰਭਾਵਕੀ ਉਪਾਧਿਮਾਤ੍ਰਸੇ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਤ੍ਯਾਗਕੇ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਕਾ ਨਾਮ (ਆਤ੍ਮਾਕੋ) ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ, ਪਰਮਾਰ੍ਥਸੇ ਦੇਖਾ ਜਾਯੇ ਤੋ ਪਰਭਾਵਕੇ ਤ੍ਯਾਗਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਕਾ ਨਾਮ ਅਪਨੇਕੋ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸ੍ਵਯਂ ਤੋ ਇਸ ਨਾਮਸੇ
੭੪