ਪਰਮਾਰ੍ਥੇਨਾਵ੍ਯਪਦੇਸ਼੍ਯਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵਾਦਪ੍ਰਚ੍ਯਵਨਾਤ੍ ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਂ ਜ੍ਞਾਨਮੇਵੇਤ੍ਯਨੁਭਵਨੀਯਮ੍ .
ਅਥ ਜ੍ਞਾਤੁਃ ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨੇ ਕੋ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤ ਇਤ੍ਯਤ ਆਹ — ਜਹ ਣਾਮ ਕੋ ਵਿ ਪੁਰਿਸੋ ਪਰਦਵ੍ਵਮਿਣਂ ਤਿ ਜਾਣਿਦੁਂ ਚਯਦਿ .
ਯਥਾ ਹਿ ਕਸ਼੍ਚਿਤ੍ਪੁਰੁਸ਼ਃ ਸਮ੍ਭ੍ਰਾਨ੍ਤ੍ਯਾ ਰਜਕਾਤ੍ਪਰਕੀਯਂ ਚੀਵਰਮਾਦਾਯਾਤ੍ਮੀਯਪ੍ਰਤਿਪਤ੍ਤ੍ਯਾ ਪਰਿਧਾਯ ਰਹਿਤ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਸ੍ਵਯਂ ਛੂਟਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸਲਿਏ ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਜ੍ਞਾਨ ਹੀ ਹੈ — ਐਸਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਏ .
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਪਰਭਾਵਕੇ ਤ੍ਯਾਗਕਾ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵ ਹੈ ਵਹ ਨਾਮਮਾਤ੍ਰ ਹੈ . ਵਹ ਸ੍ਵਯਂ ਤੋ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ . ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕੋ ਪਰ ਜਾਨਾ, ਔਰ ਫਿ ਰ ਪਰਭਾਵਕਾ ਗ੍ਰਹਣ ਨ ਕਰਨਾ ਵਹੀ ਤ੍ਯਾਗ ਹੈ . ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ, ਸ੍ਥਿਰ ਹੁਆ ਜ੍ਞਾਨ ਹੀ ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਹੈ, ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਅਤਿਰਿਕ੍ਤ ਕੋਈ ਦੂਸਰਾ ਭਾਵ ਨਹੀਂ ਹੈ ..੩੪..
ਅਬ ਯਹਾਁ ਯਹ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ ਕਿ ਜ੍ਞਾਤਾਕਾ ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਜ੍ਞਾਨ ਹੀ ਕਹਾ ਹੈ, ਤੋ ਉਸਕਾ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤ ਕ੍ਯਾ ਹੈ ? ਉਸਕੇ ਉਤ੍ਤਰਮੇਂ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤ-ਦਾਰ੍ਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤਰੂਪ ਗਾਥਾ ਕਹਤੇ ਹੈਂ : —
ਤ੍ਯੋਂ ਔਰਕੇ ਹੈਂ ਜਾਨਕਰ ਪਰਭਾਵ ਜ੍ਞਾਨੀ ਪਰਿਤ੍ਯਜੇ ..੩੫..
ਗਾਥਾਰ੍ਥ : — [ਯਥਾ ਨਾਮ ] ਜੈਸੇ ਲੋਕਮੇਂ [ਕਃ ਅਪਿ ਪੁਰੁਸ਼ਃ ] ਕੋਈ ਪੁਰੁਸ਼ [ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਮ੍ ਇਦਮ੍ ਇਤਿ ਜ੍ਞਾਤ੍ਵਾ ] ਪਰਵਸ੍ਤੁਕੋ ‘ਯਹ ਪਰਵਸ੍ਤੁ ਹੈ’ ਐਸਾ ਜਾਨੇ ਤੋ ਐਸਾ ਜਾਨਕਰ [ਤ੍ਯਜਤਿ ] ਪਰਵਸ੍ਤੁਕਾ ਤ੍ਯਾਗ ਕਰਤਾ ਹੈ, [ਤਥਾ ] ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ [ਜ੍ਞਾਨੀ ] ਜ੍ਞਾਨੀ ਪੁਰੁਸ਼ [ਸਰ੍ਵਾਨ੍ ] ਸਮਸ੍ਤ [ਪਰਭਾਵਾਨ੍ ] ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੇ ਭਾਵੋਂਕੋ [ਜ੍ਞਾਤ੍ਵਾ ] ‘ਯਹ ਪਰਭਾਵ ਹੈ’ ਐਸਾ ਜਾਨਕਰ [ਵਿਮੁਞ੍ਚਤਿ ] ਉਨਕੋ ਛੋੜ ਦੇਤਾ ਹੈ .
ਟੀਕਾ : — ਜਿਸਪ੍ਰਕਾਰ — ਕੋਈ ਪੁਰੁਸ਼ ਧੋਬੀਕੇ ਘਰਸੇ ਭ੍ਰਮਵਸ਼ ਦੂਸਰੇਕਾ ਵਸ੍ਤ੍ਰ ਲਾਕਰ, ਉਸੇ ਅਪਨਾ ਸਮਝਕਰ ਓਢਕਰ ਸੋ ਰਹਾ ਹੈ ਔਰ ਅਪਨੇ ਆਪ ਹੀ ਅਜ੍ਞਾਨੀ ( – ਯਹ ਵਸ੍ਤ੍ਰ ਦੂਸਰੇਕਾ ਹੈ ਐਸੇ ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਰਹਿਤ) ਹੋ ਰਹਾ ਹੈ; (ਕਿਨ੍ਤੁ) ਜਬ ਦੂਸਰਾ ਵ੍ਯਕ੍ਤਿ ਉਸ ਵਸ੍ਤ੍ਰਕਾ ਛੋਰ (ਪਲ੍ਲਾ) ਪਕੜਕਰ ਖੀਂਚਤਾ