ਯਤਃ ਏਤੇਧ੍ਯਵਸਾਨਾਦਯਃ ਸਮਸ੍ਤਾ ਏਵ ਭਾਵਾ ਭਗਵਦ੍ਭਿਰ੍ਵਿਸ਼੍ਵਸਾਕ੍ਸ਼ਿਭਿਰਰ੍ਹਦ੍ਭਿਃ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰਿਣਾਮਮਯਤ੍ਵੇਨ ਪ੍ਰਜ੍ਞਪ੍ਤਾਃ ਸਨ੍ਤਸ਼੍ਚੈਤਨ੍ਯਸ਼ੂਨ੍ਯਾਤ੍ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਾਦਤਿਰਿਕ੍ਤਤ੍ਵੇਨ ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਪ੍ਯਮਾਨਂ ਚੈਤਨ੍ਯਸ੍ਵਭਾਵਂ ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਭਵਿਤੁਂ ਨੋਤ੍ਸਹਨ੍ਤੇ; ਤਤੋ ਨ ਖਲ੍ਵਾਗਮਯੁਕ੍ਤਿਸ੍ਵਾਨੁਭਵੈਰ੍ਬਾਧਿਤਪਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵਾਤ੍ਤ- ਦਾਤ੍ਮਵਾਦਿਨਃ ਪਰਮਾਰ੍ਥਵਾਦਿਨਃ . ਏਤਦੇਵ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਵਚਨਂ ਤਾਵਦਾਗਮਃ . ਇਯਂ ਤੁ ਸ੍ਵਾਨੁਭਵਗਰ੍ਭਿਤਾ ਯੁਕ੍ਤਿਃ — ਨ ਖਲੁ ਨੈਸਰ੍ਗਿਕਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਕਲ੍ਮਾਸ਼ਿਤਮਧ੍ਯਵਸਾਨਂ ਜੀਵਃ ਤਥਾਵਿਧਾਧ੍ਯਵਸਾਨਾਤ੍ ਕਾਰ੍ਤਸ੍ਵਰਸ੍ਯੇਵ ਸ਼੍ਯਾਮਿਕਾਯਾ ਅਤਿਰਿਕ੍ਤਤ੍ਵੇਨਾਨ੍ਯਸ੍ਯ ਚਿਤ੍ਸ੍ਵਭਾਵਸ੍ਯ ਵਿਵੇਚਕੈਃ ਸ੍ਵਯਮੁਪਲਭ੍ਯਮਾਨਤ੍ਵਾਤ੍ . ਨ ਖਲ੍ਵਨਾ-
ਸਬ ਕੇਵਲੀਜਿਨ ਭਾਸ਼ਿਯਾ, ਕਿਸ ਰੀਤ ਜੀਵ ਕਹੋ ਉਨ੍ਹੇਂ ? ੪੪..
ਗਾਥਾਰ੍ਥ : — [ਏਤੇ ] ਯਹ ਪੂਰ੍ਵਕਥਿਤ ਅਧ੍ਯਵਸਾਨ ਆਦਿ [ਸਰ੍ਵੇ ਭਾਵਾਃ ] ਭਾਵ ਹੈਂ ਵੇ ਸਭੀ [ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰਿਣਾਮਨਿਸ਼੍ਪਨ੍ਨਾਃ ] ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਪਰਿਣਾਮਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੁਏ ਹੈਂ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ [ਕੇਵਲਿਜਿਨੈਃ ] ਕੇਵਲੀ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞ ਜਿਨੇਨ੍ਦ੍ਰਦੇਵੋਂਨੇ [ਭਣਿਤਾਃ ] ਕਹਾ ਹੈ [ਤੇ ] ਉਨ੍ਹੇਂ [ਜੀਵਃ ਇਤਿ ] ਜੀਵ ਐਸਾ [ਕਥਂ ਉਚ੍ਯਨ੍ਤੇ ] ਕੈਸੇ ਕਹਾ ਜਾ ਸਕਤਾ ਹੈ ?
ਟੀਕਾ : — ਯਹ ਸਮਸ੍ਤ ਹੀ ਅਧ੍ਯਵਸਾਨਾਦਿ ਭਾਵ, ਵਿਸ਼੍ਵਕੇ (ਸਮਸ੍ਤ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ) ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਤ੍ ਦੇਖਨੇਵਾਲੇ ਭਗਵਾਨ (ਵੀਤਰਾਗ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞ) ਅਰਹਂਤਦੇਵੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਪਰਿਣਾਮਮਯ ਕਹੇ ਗਯੇ ਹੈਂ ਇਸਲਿਯੇ, ਵੇ ਚੈਤਨ੍ਯਸ੍ਵਭਾਵਮਯ ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੋਨੇਕੇ ਲਿਯੇ ਸਮਰ੍ਥ ਨਹੀਂ ਹੈਂ ਕਿ ਜੋ ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯ ਚੈਤਨ੍ਯਭਾਵਸੇ ਸ਼ੂਨ੍ਯ ਐਸੇ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਅਤਿਰਿਕ੍ਤ (ਭਿਨ੍ਨ) ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਜੋ ਇਨ ਅਧ੍ਯਵਸਾਨਾਦਿਕਕੋ ਜੀਵ ਕਹਤੇ ਹੈਂ ਵੇ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਪਰਮਾਰ੍ਥਵਾਦੀ ਨਹੀਂ ਹੈਂ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਆਗਮ, ਯੁਕ੍ਤਿ ਔਰ ਸ੍ਵਾਨੁਭਵਸੇ ਉਨਕਾ ਪਕ੍ਸ਼ ਬਾਧਿਤ ਹੈ . ਉਸਮੇਂ, ‘ਵੇ ਜੀਵ ਨਹੀਂ ਹੈਂ ’ ਯਹ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਕਾ ਵਚਨ ਹੈ ਵਹ ਤੋ ਆਗਮ ਹੈ ਔਰ ਵਹ (ਨਿਮ੍ਨੋਕ੍ਤ) ਸ੍ਵਾਨੁਭਵਗਰ੍ਭਿਤ ਯੁਕ੍ਤਿ ਹੈ : — ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੁਏ ਰਾਗ-ਦ੍ਵੇਸ਼ਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਮਲਿਨ ਅਧ੍ਯਵਸਾਨ ਹੈਂ ਵੇ ਜੀਵ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ, ਕਾਲਿਮਾਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਸੁਵਰ੍ਣਕੀ ਭਾਂਤਿ, ਤਥਾਵਿਧ ਅਧ੍ਯਵਸਾਨਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਅਨ੍ਯ ਚਿਤ੍ਸ੍ਵਭਾਵਰੂਪ ਜੀਵ ਭੇਦਜ੍ਞਾਨਿਯੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸ੍ਵਯਂ