ਸਰ੍ਵੇ ਏਵੈਤੇਧ੍ਯਵਸਾਨਾਦਯੋ ਭਾਵਾਃ ਜੀਵਾ ਇਤਿ ਯਦ੍ਭਗਵਦ੍ਭਿਃ ਸਕਲਜ੍ਞੈਃ ਪ੍ਰਜ੍ਞਪ੍ਤਂ ਤਦਭੂਤਾਰ੍ਥਸ੍ਯਾਪਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸ੍ਯਾਪਿ ਦਰ੍ਸ਼ਨਮ੍ . ਵ੍ਯਵਹਾਰੋ ਹਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰਿਣਾਂ ਮ੍ਲੇਚ੍ਛਭਾਸ਼ੇਵ ਮ੍ਲੇਚ੍ਛਾਨਾਂ ਪਰਮਾਰ੍ਥਪ੍ਰਤਿਪਾਦਕਤ੍ਵਾਦ- ਪਰਮਾਰ੍ਥੋਪਿ ਤੀਰ੍ਥਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਦਰ੍ਸ਼ਯਿਤੁਂ ਨ੍ਯਾਯ੍ਯ ਏਵ . ਤਮਨ੍ਤਰੇਣ ਤੁ ਸ਼ਰੀਰਾਜ੍ਜੀਵਸ੍ਯ ਪਰਮਾਰ੍ਥਤੋ ਸਮਾਵਿਸ਼੍ਟ ਹੋ ਜਾਤੇ ਹੈਂ; ਇਸਲਿਯੇ, ਯਦ੍ਯਪਿ ਵੇ ਚੈਤਨ੍ਯਕੇ ਸਾਥ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧ ਹੋਨੇਕਾ ਭ੍ਰਮ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਤਥਾਪਿ, ਵੇ ਆਤ੍ਮਸ੍ਵਭਾਵ ਨਹੀਂ ਹੈਂ, ਕਿਨ੍ਤੁ ਪੁਦ੍ਗਲਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈਂ .
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਜਬ ਕਰ੍ਮੋਦਯ ਆਤਾ ਹੈ ਤਬ ਯਹ ਆਤ੍ਮਾ ਦੁਃਖਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਔਰ ਦੁਃਖਰੂਪ ਭਾਵ ਹੈ ਵਹ ਅਧ੍ਯਵਸਾਨ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਦੁਃਖਰੂਪ ਭਾਵਮੇਂ ( – ਅਧ੍ਯਵਸਾਨਮੇਂ) ਚੇਤਨਤਾਕਾ ਭ੍ਰਮ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ . ਪਰਮਾਰ੍ਥਸੇ ਦੁਃਖਰੂਪ ਭਾਵ ਚੇਤਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕਰ੍ਮਜਨ੍ਯ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਜੜ ਹੀ ਹੈ ..੪੫..
ਅਬ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ ਕਿ ਯਦਿ ਅਧ੍ਯਵਸਾਨਾਦਿ ਭਾਵ ਹੈਂ ਵੇ ਪੁਦ੍ਗਲਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈਂ ਤੋ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਕੇ ਆਗਮਮੇਂ ਉਨ੍ਹੇਂ ਜੀਵਰੂਪ ਕ੍ਯੋਂ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ ? ਉਸਕੇ ਉਤ੍ਤਰਸ੍ਵਰੂਪ ਗਾਥਾਸੂਤ੍ਰ ਕਹਤੇ ਹੈਂ : —
ਯੇ ਸਰ੍ਵ ਅਧ੍ਯਵਸਾਨ ਆਦਿਕ ਭਾਵਕੋ ਜਁਹ ਜਿਵ ਕਹੇ ..੪੬..
ਗਾਥਾਰ੍ਥ : — [ਏਤੇ ਸਰ੍ਵੇ ] ਯਹ ਸਬ [ਅਧ੍ਯਵਸਾਨਾਦਯਃ ਭਾਵਾਃ ] ਅਧ੍ਯਵਸਾਨਾਦਿ ਭਾਵ [ਜੀਵਾਃ ] ਜੀਵ ਹੈਂ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ [ਜਿਨਵਰੈਃ ] ਜਿਨਵਰੋਂਨੇ [ਉਪਦੇਸ਼ਃ ਵਰ੍ਣਿਤਃ ] ਜੋ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿਯਾ ਹੈ ਸੋ [ਵ੍ਯਵਹਾਰਸ੍ਯ ਦਰ੍ਸ਼ਨਮ੍ ] ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯ ਦਿਖਾਯਾ ਹੈ .
ਟੀਕਾ : — ਯਹ ਸਬ ਹੀ ਅਧ੍ਯਵਸਾਨਾਦਿ ਭਾਵ ਜੀਵ ਹੈਂ ਐਸਾ ਜੋ ਭਗਵਾਨ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਦੇਵੋਂਨੇ ਕਹਾ ਹੈ ਵਹ, ਯਦ੍ਯਪਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯ ਅਭੂਤਾਰ੍ਥ ਹੈ ਤਥਾਪਿ, ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਕੋ ਭੀ ਬਤਾਯਾ ਹੈ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਜੈਸੇ ਮ੍ਲੇਚ੍ਛਭਾਸ਼ਾ ਮ੍ਲੇਚ੍ਛੋਂਕੋ ਵਸ੍ਤੁਸ੍ਵਰੂਪ ਬਤਲਾਤੀ ਹੈ ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯ ਵ੍ਯਵਹਾਰੀ ਜੀਵੋਂਕੋ