ਸਮਯਸਾਰ
[ ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦ-
ਤਾਦਾਤ੍ਮ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਸਮ੍ਬਨ੍ਧਾਭਾਵਾਤ੍ ਨ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਸਲਿਲਮਸ੍ਤਿ, ਤਥਾ ਵਰ੍ਣਾਦਿਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰਿਣਾਮਮਿਸ਼੍ਰਿਤ-
ਸ੍ਯਾਸ੍ਯਾਤ੍ਮਨਃ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯੇਣ ਸਹ ਪਰਸ੍ਪਰਾਵਗਾਹਲਕ੍ਸ਼ਣੇ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੇ ਸਤ੍ਯਪਿ ਸ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਭੂਤੋਪਯੋਗ-
ਗੁਣਵ੍ਯਾਪ੍ਯਤਯਾ ਸਰ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯੇਭ੍ਯੋਧਿਕਤ੍ਵੇਨ ਪ੍ਰਤੀਯਮਾਨਤ੍ਵਾਦਗ੍ਨੇਰੁਸ਼੍ਣਗੁਣੇਨੇਵ ਸਹ ਤਾਦਾਤ੍ਮ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਸਮ੍ਬਨ੍ਧਾ-
ਭਾਵਾਤ੍ ਨ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਵਰ੍ਣਾਦਿਪੁਦ੍ਗਲਪਰਿਣਾਮਾਃ ਸਨ੍ਤਿ .
ਸ੍ਯਾਸ੍ਯਾਤ੍ਮਨਃ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯੇਣ ਸਹ ਪਰਸ੍ਪਰਾਵਗਾਹਲਕ੍ਸ਼ਣੇ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੇ ਸਤ੍ਯਪਿ ਸ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਭੂਤੋਪਯੋਗ-
ਗੁਣਵ੍ਯਾਪ੍ਯਤਯਾ ਸਰ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯੇਭ੍ਯੋਧਿਕਤ੍ਵੇਨ ਪ੍ਰਤੀਯਮਾਨਤ੍ਵਾਦਗ੍ਨੇਰੁਸ਼੍ਣਗੁਣੇਨੇਵ ਸਹ ਤਾਦਾਤ੍ਮ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਸਮ੍ਬਨ੍ਧਾ-
ਭਾਵਾਤ੍ ਨ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਵਰ੍ਣਾਦਿਪੁਦ੍ਗਲਪਰਿਣਾਮਾਃ ਸਨ੍ਤਿ .
ਕਥਂ ਤਰ੍ਹਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰੋਵਿਰੋਧਕ ਇਤਿ ਚੇਤ੍ —
ਪਂਥੇ ਮੁਸ੍ਸਂਤਂ ਪਸ੍ਸਿਦੂਣ ਲੋਗਾ ਭਣਂਤਿ ਵਵਹਾਰੀ .
ਮੁਸ੍ਸਦਿ ਏਸੋ ਪਂਥੋ ਣ ਯ ਪਂਥੋ ਮੁਸ੍ਸਦੇ ਕੋਈ ..੫੮..
ਤਹ ਜੀਵੇ ਕਮ੍ਮਾਣਂ ਣੋਕਮ੍ਮਾਣਂ ਚ ਪਸ੍ਸਿਦੁਂ ਵਣ੍ਣਂ .
ਜੀਵਸ੍ਸ ਏਸ ਵਣ੍ਣੋ ਜਿਣੇਹਿਂ ਵਵਹਾਰਦੋ ਉਤ੍ਤੋ ..੫੯..
ਗਂਧਰਸਫਾਸਰੂਵਾ ਦੇਹੋ ਸਂਠਾਣਮਾਇਯਾ ਜੇ ਯ .
ਸਵ੍ਵੇ ਵਵਹਾਰਸ੍ਸ ਯ ਣਿਚ੍ਛਯਦਣ੍ਹੂ ਵਵਦਿਸਂਤਿ ..੬੦..
ਇਸਲਿਯੇ, ਜੈਸਾ ਅਗ੍ਨਿਕਾ ਉਸ਼੍ਣਤਾਕੇ ਸਾਥ ਤਾਦਾਤ੍ਮ੍ਯਸ੍ਵਰੂਪ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧ ਹੈ ਵੈਸਾ ਜਲਕੇ ਸਾਥ ਦੂਧਕਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧ ਨ ਹੋਨੇਸੇ, ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਜਲ ਦੂਧਕਾ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ — ਵਰ੍ਣਾਦਿਕ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਪਰਿਣਾਮੋਂਕੇ ਸਾਥ ਮਿਸ਼੍ਰਿਤ ਇਸ ਆਤ੍ਮਾਕਾ, ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਸਾਥ ਪਰਸ੍ਪਰ ਅਵਗਾਹਸ੍ਵਰੂਪ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ, ਸ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਭੂਤ ਉਪਯੋਗਗੁਣਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੋਨੇਸੇ ਆਤ੍ਮਾ ਸਰ੍ਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਸੇ ਅਧਿਕਪਨੇਸੇ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ, ਜੈਸਾ ਅਗ੍ਨਿਕਾ ਉਸ਼੍ਣਤਾਕੇ ਸਾਥ ਤਾਦਾਤ੍ਮ੍ਯਸ੍ਵਰੂਪ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧ ਹੈ ਵੈਸਾ ਵਰ੍ਣਾਦਿਕੇ ਸਾਥ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧ ਨਹੀਂ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ, ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਵਰ੍ਣਾਦਿਕ ਪੁਦ੍ਗਲਪਰਿਣਾਮ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਨਹੀਂ ਹੈਂ ..੫੭..
ਅਬ ਯਹਾਁ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਤੋ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯ ਔਰ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਕਾ ਵਿਰੋਧ ਆਤਾ ਹੈ, ਅਵਿਰੋਧ ਕੈਸੇ ਕਹਾ ਜਾ ਸਕਤਾ ਹੈ ? ਇਸਕਾ ਉਤ੍ਤਰ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤ ਦ੍ਵਾਰਾ ਤੀਨ ਗਾਥਾਓਂਮੇਂ ਕਹਤੇ ਹੈਂ : —
ਦੇਖਾ ਲੁਟਾਤੇ ਪਂਥਮੇਂ ਕੋ, ‘ਪਂਥ ਯਹ ਲੁਟਾਤ ਹੈ’ —
ਜਨਗਣ ਕਹੇ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ, ਨਹਿਂ ਪਂਥ ਕੋ ਲੁਟਾਤ ਹੈ ..੫੮..
ਤ੍ਯੋਂ ਵਰ੍ਣ ਦੇਖਾ ਜੀਵਮੇਂ ਇਨ ਕਰ੍ਮ ਅਰੁ ਨੋਕਰ੍ਮਕਾ,
ਜਿਨਵਰ ਕਹੇ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ‘ਯਹ ਵਰ੍ਣ ਹੈ ਇਸ ਜੀਵਕਾ’ ..੫੯..
ਜਿਨਵਰ ਕਹੇ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ‘ਯਹ ਵਰ੍ਣ ਹੈ ਇਸ ਜੀਵਕਾ’ ..੫੯..
ਤ੍ਯੋਂ ਗਂਧ, ਰਸ, ਰੂਪ, ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼, ਤਨ, ਸਂਸ੍ਥਾਨ ਇਤ੍ਯਾਦਿਕ ਸਬੈਂ,
ਭੂਤਾਰ੍ਥਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾ ਪੁਰੁਸ਼ਨੇ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਸੇ ਵਰ੍ਣਯੇ ..੬੦..
ਭੂਤਾਰ੍ਥਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾ ਪੁਰੁਸ਼ਨੇ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਸੇ ਵਰ੍ਣਯੇ ..੬੦..
੧੧੨