ਮੈਂ ਇਸ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮੇਂ ਸਮਸ੍ਤ ਨਿਜ ਵੈਭਵਸੇ (ਆਗਮ, ਯੁਕ੍ਤਿ, ਪਰਮ੍ਪਰਾ ਔਰ ਅਨੁਭਵਸੇ) ਕਹੂਁਗਾ.’ ਇਸ ਪ੍ਰਤਿਜ੍ਞਾਕੇ ਅਨੁਸਾਰ ਆਚਾਰ੍ਯਦੇਵ ਇਸ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮੇਂ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਏਕਤ੍ਵ — ਪਰ-ਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਔਰ ਪਰਭਾਵੋਂਸੇ ਭਿਨ੍ਨਤਾ — ਸਮਝਾਤੇ ਹੈਂ. ਵੇ ਕਹਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ‘ਜੋ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਅਬਦ੍ਧਸ੍ਪ੍ਰੁਸ਼੍ਟ, ਅਨਨ੍ਯ, ਨਿਯਤ, ਅਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਔਰ ਅਸਂਯੁਕ੍ਤ ਦੇਖਤੇ ਹੈਂ ਵੇ ਸਮਗ੍ਰ ਜਿਨਸ਼ਾਸਨਕੋ ਦੇਖਤੇ ਹੈਂ’. ਔਰ ਭੀ ਵੇ ਕਹਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ‘ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਦੇਖਨੇਵਾਲੇ ਅਜ੍ਞਾਨੀਕੇ ਸਰ੍ਵ ਭਾਵ ਅਜ੍ਞਾਨਮਯ ਹੈਂ’. ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ, ਜਹਾਁ ਤਕ ਜੀਵਕੋ ਸ੍ਵਯਂਕੀ ਸ਼ੁਦ੍ਧਤਾਕਾ ਅਨੁਭਵ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਵਹਾਁ ਤਕ ਵਹ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗੀ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਭਲੇ ਹੀ ਵਹ ਵ੍ਰਤ, ਸਮਿਤਿ, ਗੁਪ੍ਤਿ ਆਦਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰਚਾਰਿਤ੍ਰ ਪਾਲਤਾ ਹੋ ਔਰ ਸਰ੍ਵ ਆਗਮ ਭੀ ਪਢ ਚੁਕਾ ਹੋ. ਜਿਸਕੋ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਅਨੁਭਵ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ ਵਹ ਹੀ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿ ਹੈ. ਰਾਗਾਦਿਕੇ ਉਦਯਮੇਂ ਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵੀ ਜੀਵ ਕਭੀ ਏਕਾਕਾਰਰੂਪ ਪਰਿਣਮਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈਂ, ਪਰਨ੍ਤੁ ਐਸਾ ਅਨੁਭਵਤਾ ਹੈ ਕਿ ‘ਯਹ, ਪੁਦ੍ਗਲਕਰ੍ਮਰੂਪ ਰਾਗਕੇ ਵਿਪਾਕਰੂਪ ਉਦਯ ਹੈ; ਵਹ ਮੇਰਾ ਭਾਵ ਨਹੀਂ ਹੈਂ, ਮੈਂ ਤੋ ਏਕ ਜ੍ਞਾਯਕਭਾਵ ਹੂਁ.’ ਯਹਾਁ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨ ਹੋਗਾ ਕਿ ਰਾਗਾਦਿਭਾਵ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਆਤ੍ਮਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਕੈਸੇ ਹੋ ਸਕਤਾ ਹੈ ? ਉਤ੍ਤਰਮੇਂ ਸ੍ਫ ਟਿਕਮਣਿਕਾ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤ ਦਿਯਾ ਗਯਾ ਹੈ. ਜੈਸੇ ਸ੍ਫ ਟਿਕਮਣਿ ਲਾਲ ਕਪੜੇਕੇ ਸਂਯੋਗਸੇ ਲਾਲ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤਾ ਹੈ — ਹੋਤਾ ਹੈ ਤੋ ਭੀ ਸ੍ਫ ਟਿਕਮਣਿਕੇ ਸ੍ਵਭਾਵਕੀ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਸੇ ਦੇਖਨੇ ਪਰ ਸ੍ਫ ਟਿਕਮਣਿਨੇ ਨਿਰ੍ਮਲਪਨਾ ਛੋੜਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਆਤ੍ਮਾ ਰਾਗਾਦਿ ਕਰ੍ਮੋਦਯਕੇ ਸਂਯੋਗਸੇ ਰਾਗੀ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤਾ ਹੈ — ਹੋਤਾ ਹੈ ਤੋ ਭੀ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਕੀ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਸੇ ਉਸਨੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਤਾ ਛੋੜੀ ਨਹੀਂ ਹੈ. ਪਰ੍ਯਾਯਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਸੇ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਤਾ ਵਰ੍ਤਤੀ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਸੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਤਾਕਾ ਅਨੁਭਵ ਹੋ ਸਕਤਾ ਹੈ. ਵਹ ਅਨੁਭਵ ਚਤੁਰ੍ਥ ਗੁਣਸ੍ਥਾਨ ਮੇਂ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਇਸਸੇ ਵਾਚਕਕੋ ਸਮਝਮੇਂ ਆਯੇਗਾ ਕਿ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਕਿਤਨਾ ਦੁਸ਼੍ਕਰ ਹੈ. ਸਮ੍ਯਗ੍ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਕਾ ਪਰਿਣਮਨ ਹੀ ਪਲਟ ਗਯਾ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਵਹ ਚਾਹੇ ਜੋ ਕਾਰ੍ਯ ਕਰਤੇ ਹੁਏ ਭੀ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਹੀ ਅਨੁਭਵਤਾ ਹੈ. ਜੈਸੇ ਲੋਲੁਪੀ ਮਨੁਸ਼੍ਯ ਨਮਕ ਔਰ ਸ਼ਾਕਕੇ ਸ੍ਵਾਦਕਾ ਭੇਦ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਤਾ, ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅਜ੍ਞਾਨੀ ਜ੍ਞਾਨਕਾ ਔਰ ਰਾਗਕਾ ਭੇਦ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਤਾ, ਜੈਸੇ ਅਲੁਬ੍ਧ ਮਨੁਸ਼੍ਯ ਸ਼ਾਕਸੇ ਨਮਕਕਾ ਭਿਨ੍ਨ ਸ੍ਵਾਦ ਲੇ ਸਕਤਾ ਹੈ ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿ ਰਾਗਸੇ ਜ੍ਞਾਨਕੋ ਭਿਨ੍ਨ ਹੀ ਅਨੁਭਵਤਾ ਹੈ. ਅਬ ਯਹ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ ਕਿ ਐਸਾ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਿਯਾ ਜਾ ਸਕਤਾ ਹੈ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਰਾਗ ਔਰ ਆਤ੍ਮਾਕੀ ਭਿਨ੍ਨਤਾ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅਨੁਭਵਾਂਸ਼ਪੂਰ੍ਵਕ ਸਮਝਮੇਂ ਆਯੇ ? ਆਚਾਰ੍ਯ ਭਗਵਾਨ੍ ਉਤ੍ਤਰ ਦੇਤੇ ਹੈਂ ਕਿ — ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਰੂਪੀ ਛੈਨੀਸੇ ਛੇਦਨੇ ਪਰ ਵੇ ਦੋਂਨੋ ਭਿਨ੍ਨ ਹੋ ਜਾਤੇ ਹੈਂ, ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਹੀ — ਵਸ੍ਤੁਕੇ ਯਥਾਰ੍ਥ ਸ੍ਵਰੂਪ ਕੀ ਪਹਚਾਨਸੇ ਹੀ — , ਅਨਾਦਿਕਾਲਸੇ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਕੇ ਸਾਥ ਏਕਾਕਾਰਰੂਪ ਪਰਿਣਮਤਾ ਆਤ੍ਮਾ ਭਿਨ੍ਨਪਨੇ ਪਰਿਣਮਨੇ ਲਗਤਾ ਹੈ; ਇਸਸੇ ਅਨ੍ਯ ਦੂਸਰਾ ਕੋਈ ਉਪਾਯ ਨਹੀਂ ਹੈ. ਇਸਲਿਯੇ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਜੀਵਕੋ ਵਸ੍ਤੁਕੇ ਯਥਾਰ੍ਥ ਸ੍ਵਰੂਪਕੀ ਪਹਿਚਾਨ ਕਰਨੇਕਾ ਪ੍ਰਯਤ੍ਨ ਸਦਾ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯ ਹੈ.

ਇਸ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਕਾ ਮੁਖ੍ਯ ਉਦ੍ਦੇਸ਼ ਯਥਾਰ੍ਥ ਆਤ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪਕੀ ਪਹਿਚਾਨ ਕਰਾਨਾ ਹੈ. ਇਸ ਉਦ੍ਦੇਸ਼ਕੀ ਪੂਰ੍ਤਿਕੇ ਲਿਯੇ ਇਸ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮੇਂ ਆਚਾਰ੍ਯਭਗਵਾਨਨੇ ਅਨੇਕ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕਾ ਨਿਰੂਪਣ ਕਿਯਾ ਹੈ. ਜੀਵ ਔਰ ਪੁਦ੍ਗਲਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤ-ਨੈਮਿਤ੍ਤਿਕਪਨਾ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਦੋਨੋਂਕਾ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਸ੍ਵਤਨ੍ਤ੍ਰ ਪਰਿਣਮਨ, ਜ੍ਞਾਨੀਕੋ ਰਾਗ-ਦ੍ਵੇਸ਼ਕਾ ਅਕਰ੍ਤਾ- ਅਭੋਕ੍ਤਾਪਨਾ, ਅਜ੍ਞਾਨੀਕੋ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਕਾ ਕਰ੍ਤਾਭੋਕ੍ਤਾਪਨਾ, ਸਾਂਖ੍ਯਦਰ੍ਸ਼ਨਕੀ ਏਕਾਨ੍ਤਿਕਤਾ, ਗੁਣਸ੍ਥਾਨ- ਆਰੋਹਣਮੇਂ ਭਾਵਕਾ ਔਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ-ਨੈਮਿਤ੍ਤਿਕਪਨਾ, ਵਿਕਾਰਰੂਪ ਪਰਿਣਮਨ ਕਰਨੇਮੇਂ ਅਜ੍ਞਾਨੀਕਾ