ਪਰਿਭਾਸ਼ਣੇ’ ਧਾਤੁਸੇ ਪਰਿਭਾਸ਼ਣ ਕਿਯਾ ਹੈ . ਉਸਕਾ ਆਸ਼ਯ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਸੂਚਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਕਿ ਚੌਦਹ ਪੂਰ੍ਵੋਂਮੇਂਸੇ ਜ੍ਞਾਨਪ੍ਰਵਾਦ ਨਾਮਕ ਪਾਁਚਵੇਂ ਪੂਰ੍ਵਮੇਂ ਬਾਰਹ ‘ਵਸ੍ਤੁ’ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈਂ; ਉਨਮੇਂ ਭੀ ਏਕ ਏਕਕੇ ਬੀਸ ਬੀਸ ‘ਪ੍ਰਾਭ੍ਰੁਤ’ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈਂ . ਉਨਮੇਂਸੇ ਦਸ਼ਵੇਂ ਵਸ੍ਤੁਮੇਂ ਸਮਯ ਨਾਮਕ ਜੋ ਪ੍ਰਾਭ੍ਰੁਤ ਹੈ ਉਸਕੇ ਮੂਲਸੂਤ੍ਰੋਂਕੇ ਸ਼ਬ੍ਦੋਂਕਾ ਜ੍ਞਾਨ ਪਹਲੇ ਬੜੇ ਆਚਾਰ੍ਯੋਂਕੋ ਥਾ ਔਰ ਉਸਕੇ ਅਰ੍ਥਕਾ ਜ੍ਞਾਨ ਆਚਾਰ੍ਯੋਂਕੀ ਪਰਿਪਾਟੀਕੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼੍ਰੀ ਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦਾਚਾਰ੍ਯਦੇਵਕੋ ਭੀ ਥਾ . ਉਨ੍ਹੋਂਨੇ ਸਮਯਪ੍ਰਾਭ੍ਰੁਤਕਾ ਪਰਿਭਾਸ਼ਣ ਕਿਯਾ — ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਸੂਤ੍ਰ ਬਨਾਯਾ . ਸੂਤ੍ਰਕੀ ਦਸ਼ ਜਾਤਿਯਾਁ ਕਹੀ ਗਈ ਹੈਂ, ਉਨਮੇਂਸੇ ਏਕ ‘ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ’ ਜਾਤਿ ਭੀ ਹੈ . ਜੋ ਅਧਿਕਾਰਕੋ ਅਰ੍ਥਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਯਥਾਸ੍ਥਾਨ ਸੂਚਿਤ ਕਰੇ ਵਹ ‘ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ’ ਕਹਲਾਤੀ ਹੈ . ਸ਼੍ਰੀ ਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦਾਚਾਰ੍ਯਦੇਵ ਸਮਯਪ੍ਰਾਭ੍ਰੁਤਕਾ ਪਰਿਭਾਸ਼ਣ ਕਰਤੇ ਹੈਂ, — ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵੇ ਸਮਯਪ੍ਰਾਭ੍ਰੁਤਕੇ ਅਰ੍ਥਕੋ ਹੀ ਯਥਾਸ੍ਥਾਨ ਬਤਾਨੇਵਾਲਾ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਸੂਤ੍ਰ ਰਚਤੇ ਹੈਂ .
ਆਚਾਰ੍ਯਨੇ ਮਂਗਲਕੇ ਲਿਏ ਸਿਦ੍ਧੋਂਕੋ ਨਮਸ੍ਕਾਰ ਕਿਯਾ ਹੈ . ਸਂਸਾਰੀਕੇ ਲਿਏ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਾ ਸਾਧ੍ਯ ਹੈ ਔਰ ਸਿਦ੍ਧ ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਤ੍ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਏ ਉਨ੍ਹੇਂ ਨਮਸ੍ਕਾਰ ਕਰਨਾ ਉਚਿਤ ਹੈ . ਯਹਾਁ ਕਿਸੀ ਇਸ਼੍ਟਦੇਵਕਾ ਨਾਮ ਲੇਕਰ ਨਮਸ੍ਕਾਰ ਕ੍ਯੋਂ ਨਹੀਂ ਕਿਯਾ ? ਇਸਕੀ ਚਰ੍ਚਾ ਟੀਕਾਕਾਰਨੇ ਮਂਗਲਾਚਰਣ ਪਰ ਕੀ ਹੈ, ਉਸੇ ਯਹਾਁ ਭੀ ਸਮਝ ਲੇਨਾ ਚਾਹਿਏ . ਸਿਦ੍ਧੋਂਕੋ ‘ਸਰ੍ਵ’ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦੇਕਰ ਯਹ ਅਭਿਪ੍ਰਾਯ ਬਤਾਯਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿਦ੍ਧ ਅਨਨ੍ਤ ਹੈਂ . ਇਸਸੇ ਯਹ ਮਾਨਨੇਵਾਲੇ ਅਨ੍ਯਮਤਿਯੋਂਕਾ ਖਣ੍ਡਨ ਹੋ ਗਯਾ ਕਿ ‘ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਾ ਏਕ ਹੀ ਹੈ’ . ‘ਸ਼੍ਰੁਤਕੇਵਲੀ’ ਸ਼ਬ੍ਦਕੇ ਅਰ੍ਥਮੇਂ (੧) ਸ਼੍ਰੁਤ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਨਾਦਿਨਿਧਨ ਪ੍ਰਵਾਹਰੂਪ ਆਗਮ ਔਰ ਕੇਵਲੀ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਦੇਵ ਕਹੇ ਗਯੇ ਹੈਂ, ਤਥਾ (੨) ਸ਼੍ਰੁਤ-ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਕੇਵਲੀ ਸਮਾਨ ਐਸੇ ਗਣਧਰਦੇਵਾਦਿ ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟ ਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨਧਰ ਕਹੇ ਗਯੇ ਹੈਂ; ਉਨਸੇ ਸਮਯਪ੍ਰਾਭ੍ਰੁਤਕੀ ਉਤ੍ਪਤ੍ਤਿ ਬਤਾਈ ਗਈ ਹੈ . ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਗ੍ਰਨ੍ਥਕੀ ਪ੍ਰਮਾਣਤਾ ਬਤਾਈ ਹੈ, ਔਰ ਅਪਨੀ ਬੁਦ੍ਧਿਸੇ ਕਲ੍ਪਿਤ ਕਹਨੇਕਾ ਨਿਸ਼ੇਧ ਕਿਯਾ ਹੈ . ਅਨ੍ਯਵਾਦੀ ਛਦ੍ਮਸ੍ਥ (ਅਲ੍ਪਜ੍ਞ) ਅਪਨੀ ਬੁਦ੍ਧਿਸੇ ਪਦਾਰ੍ਥਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਚਾਹੇ ਜੈਸਾ ਕਹਕਰ ਵਿਵਾਦ ਕਰਤੇ ਹੈਂ, ਉਨਕਾ ਅਸਤ੍ਯਾਰ੍ਥਪਨ ਬਤਾਯਾ ਹੈ .
ਇਸ ਗ੍ਰਨ੍ਥਕੇ ਅਭਿਧੇਯ, ਸਮ੍ਬਨ੍ਧ ਔਰ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਤੋ ਪ੍ਰਗਟ ਹੀ ਹੈਂ . ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਅਭਿਧੇਯ (ਕਹਨੇ ਯੋਗ੍ਯ) ਹੈ . ਉਸਕੇ ਵਾਚਕ ਇਸ ਗ੍ਰਨ੍ਥਮੇਂ ਜੋ ਸ਼ਬ੍ਦ ਹੈਂ ਉਨਕਾ ਔਰ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਵਾਚ੍ਯਵਾਚਕਰੂਪ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧ ਹੈ ਸੋ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧ ਹੈ . ਔਰ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਕੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿਕਾ ਹੋਨਾ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਹੈ ..੧..
ਪ੍ਰਥਮ ਗਾਥਾਮੇਂ ਸਮਯਕਾ ਪ੍ਰਾਭ੍ਰੁਤ ਕਹਨੇਕੀ ਪ੍ਰਤਿਜ੍ਞਾ ਕੀ ਹੈ . ਇਸਲਿਏ ਯਹ ਆਕਾਂਕ੍ਸ਼ਾ ਹੋਤੀ ਹੈ ਕਿ ਸਮਯ ਕ੍ਯਾ ਹੈ ? ਇਸਲਿਏ ਪਹਲੇ ਉਸ ਸਮਯਕੋ ਹੀ ਕਹਤੇ ਹੈਂ : —
ਸ੍ਥਿਤ ਕਰ੍ਮਪੁਦ੍ਗਲਕੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂ, ਪਰਸਮਯ ਜੀਵ ਜਾਨਨਾ ..੨..