ਸਦ੍ਭਾਵਾਚ੍ਚਾਕਾਸ਼ਧਰ੍ਮਾਧਰ੍ਮਕਾਲਪੁਦ੍ਗਲੇਭ੍ਯੋ ਭਿਨ੍ਨੋਤ੍ਯਨ੍ਤਮਨਨ੍ਤਦ੍ਰਵ੍ਯਸਂਕ ਰੇਪਿ ਸ੍ਵਰੂਪਾਦਪ੍ਰਚ੍ਯਵਨਾਟ੍ਟਂਕੋਤ੍ਕੀਰ੍ਣ- ਚਿਤ੍ਸ੍ਵਭਾਵੋ ਜੀਵੋ ਨਾਮ ਪਦਾਰ੍ਥਃ ਸ ਸਮਯਃ, ਸਮਯਤ ਏਕਤ੍ਵੇਨ ਯੁਗਪਜ੍ਜਾਨਾਤਿ ਗਚ੍ਛਤਿ ਚੇਤਿ ਨਿਰੁਕ੍ਤੇਃ ਅਯਂ ਖਲੁ ਯਦਾ ਸਕਲਭਾਵਸ੍ਵਭਾਵਭਾਸਨਸਮਰ੍ਥਵਿਦ੍ਯਾਸਮੁਤ੍ਪਾਦਕਵਿਵੇਕ ਜ੍ਯੋਤਿਰੁਦ੍ਗਮਨਾਤ੍ਸਮਸ੍ਤ- ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਪ੍ਰਚ੍ਯੁਤ੍ਯ ਦ੍ਰੁਸ਼ਿਜ੍ਞਪ੍ਤਿਸ੍ਵਭਾਵਨਿਯਤਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਰੂਪਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵੈਕਤ੍ਵਗਤਤ੍ਵੇਨ ਵਰ੍ਤਤੇ ਤਦਾ ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨ- ਚਾਰਿਤ੍ਰਸ੍ਥਿਤਤ੍ਵਾਤ੍ਸ੍ਵਮੇਕਤ੍ਵੇਨ ਯੁਗਪਜ੍ਜਾਨਨ੍ ਗਚ੍ਛਂਸ਼੍ਚ ਸ੍ਵਸਮਯ ਇਤਿ, ਯਦਾ ਤ੍ਵਨਾਦ੍ਯਵਿਦ੍ਯਾਕਂਦਲੀਮੂਲ- ਕਂਦਾਯਮਾਨਮੋਹਾਨੁਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਤਂਤ੍ਰਤਯਾ ਦ੍ਰੁਸ਼ਿਜ੍ਞਪ੍ਤਿਸ੍ਵਭਾਵਨਿਯਤਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਰੂਪਾਦਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਾਤ੍ਪ੍ਰਚ੍ਯੁਤ੍ਯ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਤ੍ਯਯ- ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਾਦਿਭਾਵੈਕਤ੍ਵਗਤਤ੍ਵੇਨ ਵਰ੍ਤਤੇ ਤਦਾ ਪੁਦ੍ਗਲਕਰ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ਸ੍ਥਿਤਤ੍ਵਾਤ੍ਪਰਮੇਕਤ੍ਵੇਨ ਯੁਗਪਜ੍ਜਾਨਨ੍ ਗਚ੍ਛਂਸ਼੍ਚ ਪਰਸਮਯ ਇਤਿ ਪ੍ਰਤੀਯਤੇ . ਏਵਂ ਕਿਲ ਸਮਯਸ੍ਯ ਦ੍ਵੈਵਿਧ੍ਯਮੁਦ੍ਧਾਵਤਿ . ਏਕਰੂਪਤਾ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕੀ ਹੈ — ਐਸਾ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜਿਸਮੇਂ ਅਨੇਕ ਵਸ੍ਤੁਓਂਕੇ ਆਕਾਰ ਪ੍ਰਤਿਭਾਸਿਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ, ਐਸੇ ਏਕ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਆਕਾਰਰੂਪ ਹੈ) . (ਇਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਸੇ, ਜ੍ਞਾਨ ਅਪਨੇਕੋ ਹੀ ਜਾਨਤਾ ਹੈ, ਪਰਕੋ ਨਹੀਂ – ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਏਕਾਕਾਰਕੋ ਹੀ ਮਾਨਨੇਵਾਲੇਕਾ ਤਥਾ ਅਪਨੇਕੋ ਨਹੀਂ ਜਾਨਤਾ ਕਿਨ੍ਤੁ ਪਰਕੋ ਹੀ ਜਾਨਤਾ ਹੈ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਅਨੇਕਾਕਾਰਕੋ ਹੀ ਮਾਨਨੇਵਾਲਾਕਾ, ਵ੍ਯਵਚ੍ਛੇਦ ਹੋ ਗਯਾ .) ਔਰ ਵਹ, ਅਨ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੇ ਜੋ ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟ ਗੁਣ — ਅਵਗਾਹਨ-ਗਤਿ ਸ੍ਥਿਤਿ-ਵਰ੍ਤਨਾਹੇਤੁਤ੍ਵ ਔਰ ਰੂਪਿਤ੍ਵ ਹੈਂ — ਉਨਕੇ ਅਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਔਰ ਅਸਾਧਾਰਣ ਚੈਤਨ੍ਯਰੂਪਤਾ-ਸ੍ਵਭਾਵਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਆਕਾਸ਼, ਧਰ੍ਮ, ਅਧਰ੍ਮ, ਕਾਲ ਔਰ ਪੁਦ੍ਗਲ — ਇਨ ਪਾਁਚ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਹੈ . (ਇਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਸੇ ਏਕ ਬ੍ਰਹ੍ਮਵਸ੍ਤੁਕੋ ਹੀ ਮਾਨਨੇਵਾਲੇਕਾ ਖਣ੍ਡਨ ਹੋ ਗਯਾ .) ਔਰ ਵਹ, ਅਨਨ੍ਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੇ ਸਾਥ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਏਕਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਾਵਗਾਹਰੂਪ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ, ਅਪਨੇ ਸ੍ਵਰੂਪਸੇ ਨ ਛੂਟਨੇਸੇ ਟਂਕੋਤ੍ਕੀਰ੍ਣ ਚੈਤਨ੍ਯਸ੍ਵਭਾਵਰੂਪ ਹੈ . (ਇਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਸੇ ਵਸ੍ਤੁਸ੍ਵਭਾਵਕਾ ਨਿਯਮ ਬਤਾਯਾ ਹੈ .) — ਐਸਾ ਜੀਵ ਨਾਮਕ ਪਦਾਰ੍ਥ ਸਮਯ ਹੈ .
ਜਬ ਯਹ (ਜੀਵ), ਸਰ੍ਵ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ ਸ੍ਵਭਾਵਕੋ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨੇਮੇਂ ਸਮਰ੍ਥ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਕੋ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਕਰਨੇਵਾਲੀ ਭੇਦਜ੍ਞਾਨਜ੍ਯੋਤਿਕਾ ਉਦਯ ਹੋਨੇਸੇ, ਸਰ੍ਵ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਸੇ ਛੂਟਕਰ ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵਮੇਂ ਨਿਯਤ ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਰੂਪ (ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਰੂਪ) ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਕੇ ਸਾਥ ਏਕਤ੍ਵਰੂਪਮੇਂ ਲੀਨ ਹੋਕਰ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਕਰਤਾ ਹੈ ਤਬ ਦਰ੍ਸ਼ਨ-ਜ੍ਞਾਨ-ਚਾਰਿਤ੍ਰਮੇਂ ਸ੍ਥਿਤ ਹੋਨੇਸੇ ਯੁਗਪਦ੍ ਸ੍ਵਕੋ ਏਕਤ੍ਵਪੂਰ੍ਵਕ ਜਾਨਤਾ ਤਥਾ ਸ੍ਵ-ਰੂਪਸੇ ਏਕਤ੍ਵਪੂਰ੍ਵਕ ਪਰਿਣਮਤਾ ਹੁਆ ਵਹ ‘ਸ੍ਵਸਮਯ’ ਹੈ, ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਪ੍ਰਤੀਤ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ; ਕਿਨ੍ਤੁ ਜਬ ਵਹ, ਅਨਾਦਿ ਅਵਿਦ੍ਯਾਰੂਪੀ ਕੇਲੇਕੇ ਮੂਲਕੀ ਗਾਂਠਕੀ ਭਾਁਤਿ ਜੋ (ਪੁਸ਼੍ਟ ਹੁਆ) ਮੋਹ ਉਸਕੇ ਉਦਯਾਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕੀ ਆਧੀਨਤਾਸੇ, ਦਰ੍ਸ਼ਨ-ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵਮੇਂ ਨਿਯਤ ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਰੂਪ ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਸੇ ਛੂਟਕਰ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਾਦਿ ਭਾਵੋਂਮੇਂ ਏਕਤਾਰੂਪਸੇ ਲੀਨ ਹੋਕਰ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਤਬ ਪੁਦ੍ਗਲਕਰ੍ਮਕੇ (ਕਾਰ੍ਮਾਣਸ੍ਕਨ੍ਧਰੂਪ) ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਮੇਂ ਸ੍ਥਿਤ ਹੋਨੇਸੇ ਯੁਗਪਦ੍ ਪਰਕੋ ਏਕਤ੍ਵਪੂਰ੍ਵਕ ਜਾਨਤਾ ਔਰ ਪਰਰੂਪਸੇ ਏਕਤ੍ਵਪੂਰ੍ਵਕ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ‘ਪਰਸਮਯ’ ਹੈ, ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਪ੍ਰਤੀਤਿ ਕੀ ਜਾਤੀ ਹੈ . ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਜੀਵ ਨਾਮਕ ਪਦਾਰ੍ਥਕੀ ਸ੍ਵਸਮਯ ਔਰ ਪਰਸਮਯਰੂਪ ਦ੍ਵਿਵਿਧਤਾ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਤੀ ਹੈ .