ਮੇਸ਼ ਇਵਾਨਿਮੇਸ਼ੋਨ੍ਮੇਸ਼ਿਤਚਕ੍ਸ਼ੁਃ ਪ੍ਰੇਕ੍ਸ਼ਤ ਏਵ, ਯਦਾ ਤੁ ਸ ਏਵ ਵ੍ਯਵਹਾਰਪਰਮਾਰ੍ਥਪਥਪ੍ਰਸ੍ਥਾਪਿਤਸਮ੍ਯਗ੍ਬੋਧ- ਮਹਾਰਥਰਥਿਨਾਨ੍ਯੇਨ ਤੇਨੈਵ ਵਾ ਵ੍ਯਵਹਾਰਪਥਮਾਸ੍ਥਾਯ ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਾਣ੍ਯਤਤੀਤ੍ਯਾਤ੍ਮੇਤ੍ਯਾਤ੍ਮਪਦਸ੍ਯਾਭਿਧੇਯਂ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦ੍ਯਤੇ ਤਦਾ ਸਦ੍ਯ ਏਵੋਦ੍ਯਦਮਂਦਾਨਂਦਾਨ੍ਤਃਸੁਨ੍ਦਰਬਨ੍ਧੁਰਬੋਧਤਰਂਗਸ੍ਤਤ੍ਪ੍ਰਤਿਪਦ੍ਯਤ ਏਵ . ਏਵਂ ਮ੍ਲੇਚ੍ਛ- ਸ੍ਥਾਨੀਯਤ੍ਵਾਜ੍ਜਗਤੋ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯੋਪਿ ਮ੍ਲੇਚ੍ਛਭਾਸ਼ਾਸ੍ਥਾਨੀਯਤ੍ਵੇਨ ਪਰਮਾਰ੍ਥਪ੍ਰਤਿਪਾਦਕਤ੍ਵਾਦੁਪਨ੍ਯਸਨੀਯਃ . ਅਥ ਚ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਨ ਮ੍ਲੇਚ੍ਛਿਤਵ੍ਯ ਇਤਿ ਵਚਨਾਦ੍ਵਯਵਹਾਰਨਯੋ ਨਾਨੁਸਰ੍ਤਵ੍ਯਃ .
ਕ ਹਨੇ ਪਰ ‘ਆਤ੍ਮਾ’ ਸ਼ਬ੍ਦਕੇ ਅਰ੍ਥਕਾ ਜ੍ਞਾਨ ਨ ਹੋਨੇਸੇ ਕੁਛ ਭੀ ਨ ਸਮਝਕਰ ਮੇਂਢੇਕੀ ਭਾਂਤਿ ਆਁਖੇਂ ਫਾੜਕਰ ਟਕਟਕੀ ਲਗਾਕਰ ਦੇਖਤਾ ਰਹਤਾ ਹੈ, ਕਿਨ੍ਤੁ ਜਬ ਵ੍ਯਵਹਾਰ-ਪਰਮਾਰ੍ਥ ਮਾਰ੍ਗ ਪਰ ਸਮ੍ਯਗ੍ਜ੍ਞਾਨਰੂਪੀ ਮਹਾਰਥਕੋ ਚਲਾਨੇਵਾਲੇ ਸਾਰਥੀ ਸਮਾਨ ਅਨ੍ਯ ਕੋਈ ਆਚਾਰ੍ਯ ਅਥਵਾ ‘ਆਤ੍ਮਾ’ ਸ਼ਬ੍ਦਕੋ ਕਹਨੇਵਾਲਾ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਵ੍ਯਵਹਾਰਮਾਰ੍ਗਮੇਂ ਰਹਤਾ ਹੁਆ ਆਤ੍ਮਾ ਸ਼ਬ੍ਦਕਾ ਯਹ ਅਰ੍ਥ ਬਤਲਾਤਾ ਹੈ ਕਿ — ‘‘ਦਰ੍ਸ਼ਨ, ਜ੍ਞਾਨ, ਚਾਰਿਤ੍ਰਕੋ ਜੋ ਸਦਾ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋ ਵਹ ਆਤ੍ਮਾ ਹੈ’’, ਤਬ ਤਤ੍ਕਾਲ ਹੀ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਆਨਨ੍ਦਸੇ ਜਿਸਕੇ ਹ੍ਰੁਦਯਮੇਂ ਸੁਨ੍ਦਰ ਬੋਧਤਰਂਗੇਂ (ਜ੍ਞਾਨਤਰਂਗੇਂ) ਉਛਲਨੇ ਲਗਤੀ ਹੈਂ ਐਸਾ ਵਹ ਵ੍ਯਵਹਾਰੀਜਨ ਉਸ ‘ਆਤ੍ਮਾ’ ਸ਼ਬ੍ਦਕੇ ਅਰ੍ਥਕੋ ਅਚ੍ਛੀ ਤਰਹ ਸਮਝ ਲੇਤਾ ਹੈ . ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਜਗਤ ਤੋ ਮ੍ਲੇਚ੍ਛਕੇ ਸ੍ਥਾਨ ਪਰ ਹੋਨੇਸੇ, ਔਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯ ਭੀ ਮ੍ਲੇਚ੍ਛਭਾਸ਼ਾਕੇ ਸ੍ਥਾਨ ਪਰ ਹੋਨੇਸੇ ਪਰਮਾਰ੍ਥਕਾ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਕ (ਕਹਨੇਵਾਲਾ) ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ, ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯ ਸ੍ਥਾਪਿਤ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈ; ਕਿਨ੍ਤੁ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕੋ ਮ੍ਲੇਚ੍ਛ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਨਾ ਚਾਹਿਏ — ਇਸ ਵਚਨਸੇ ਵਹ (ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯ) ਅਨੁਸਰਣ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ .
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਲੋਗ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਕੋ ਨਹੀਂ ਜਾਨਤੇ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਕਾ ਵਿਸ਼ਯ ਅਭੇਦ ਏਕਰੂਪ ਵਸ੍ਤੁ ਹੈ; ਕਿਨ੍ਤੁ ਵੇ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਕੋ ਹੀ ਜਾਨਤੇ ਹੈਂ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਉਸਕਾ ਵਿਸ਼ਯ ਭੇਦਰੂਪ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਵੇ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੀ ਪਰਮਾਰ੍ਥਕੋ ਸਮਝ ਸਕਤੇ ਹੈਂ . ਅਤਃ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਕੋ ਪਰਮਾਰ੍ਥਕਾ ਕਹਨੇਵਾਲਾ ਜਾਨਕਰ ਉਸਕਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ . ਇਸਕਾ ਅਰ੍ਥ ਯਹ ਨਹੀਂ ਸਮਝਨਾ ਚਾਹਿਏ ਕਿ ਯਹਾਁ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾ ਆਲਮ੍ਬਨ ਕਰਾਤੇ ਹੈਂ, ਪ੍ਰਤ੍ਯੁਤ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾ ਆਲਮ੍ਬਨ ਛੁੜਾਕਰ ਪਰਮਾਰ੍ਥਮੇਂ ਪਹੁਁਚਾਤੇ ਹੈਂ, — ਯਹ ਸਮਝਨਾ ਚਾਹਿਯੇ ..੮..
ਅਬ, ਪ੍ਰਸ਼੍ਨ ਯਹ ਹੋਤਾ ਹੈ ਕਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯ ਪਰਮਾਰ੍ਥਕਾ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਕ ਕੈਸੇ ਹੈ ? ਇਸਕੇ ਉਤ੍ਤਰਸ੍ਵਰੂਪ ਗਾਥਾਸੂਤ੍ਰ ਕਹਤੇ ਹੈਂ : —
੨੦